Προτού προχωρήσουμε στην παρουσίαση του μουσείου και του έργου του, χρειάζεται να σταθούμε σε μερικά ιστορικά στοιχεία, ενδεικτικά των κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών που πυκνώνουν από τα μέσα του 19ου αιώνα, μεταμορφώνοντας την αμερικανική κοινωνία και προσδίδοντάς της σταδιακά το χαρακτηριστικό νεότερο φιλελεύθερο προφίλ της. (Θα σας εξηγήσω στο τέλος του αφιερώματος το λόγο που στέκομαι στις παρακάτω λεπτομέρειες.)
Μέχρι τη δεκαετία του 1860, η δουλεία, η εξαναγκαστική και εκμεταλλευτική μετατόπιση πληθυσμών από την Αφρική και ο κατατρεγμός των γηγενών έγχρωμων πληθυσμών στη Βόρεια Αμερική, είναι μία παγιωμένη κατάσταση ωμής διάκρισης του αμερικανικού λαού, σε ιδιοκτήτες γης και εργάτες άνευ δικαιωμάτων. Μετά την εκλογή του Abraham Lincoln, οι βόρειες και οι νότιες πολιτείες θα διασπαστούν, ερίζοντας για τη διατήρηση και επέκταση της δουλείας ή όχι, και θα εμπλακούν σε εμφύλιο πόλεμο, μέχρι το 1865, οπότε και θα επικρατήσουν οι Βόρειοι, απονομιμοποιώντας (σε τυπικό επίπεδο) τη δουλεία. Εν τω μεταξύ, η μετοίκηση από ευρωπαϊκές χώρες προς την αμερικανική ήπειρο συνεχίζεται, και ήδη από το 1830 εκδηλώνεται με μορφή «εθνοτικών» ρευμάτων, όπως των Ιρλανδών, εξαιτίας της επιδημίας χολέρας που έχει ξεσπάσει στην πατρίδα τους. Οι ταραχές τον Ιούλιο του 1863 στη Νέα Υόρκη (New York Draft Riots), με αφορμή την αντίδραση των Ιρλανδών μεταναστών στην προφασιζόμενη καταγραφή τους ως πολίτες με δικαίωμα ψήφου, η οποία όμως του δέσμευε να καταταγούν και στο στρατό (για να πολεμήσουν στον Εμφύλιο), καταλήγοντας στη βία απέναντι σε Αφρο – Αμερικάνους (που θεωρήθηκαν «η πηγή του κακού»), προμηνύουν τις επακόλουθες ζυμώσεις που επιτάσσονται από μια πολυσυλλεκτική κοινωνία που βράζει.
Ακολουθεί μια τριακονταετής τουλάχιστον περίοδος, στη διάρκεια της οποίας διαγράφεται αύξηση στη μεταναστευτική ροή Βόρειων Ευρωπαίων προς τις ΗΠΑ, και ταυτόχρονα εξελίσσεται μια διαρκής πάλη βίαιης διαπραγμάτευσης των κοινωνικών δικαιωμάτων, που θα μπορούσε να περιγραφεί ως σύγκρουση μεταξύ τριών κατηγοριών δυνάμεων: Από τη μια μεριά, ο λευκός πληθυσμός, που έχει εγκατασταθεί νωρίτερα στην αμερικανική ήπειρο, αντιστέκεται στην αλλαγή, αρνούμενος να παραχωρήσει πλήρεις ελευθερίες στις κοινωνικές ομάδες που μέχρι πρότινος ήταν κατώτερες και υποτελείς του. Συστήνονται παραστρατιωτικές οργανώσεις επιβολής της λευκής κυριαρχίας, όπως η Ku Klux Klan το 1866 στο Tennessee (στη συνέχεια θα εξαπλωθεί), η White League στη Louisiana και η Red Shirts στο Mississippi το 1873, ενώ αιματηρά περιστατικά στοχοποίησης των «μαύρων» σημαδεύουν τη ζωή πολλών πόλεων, όπως οι «σφαγές» στο Colfax της Louisiana το 1873 και στο Hamburg της Georgia το 1876. Επιπλέον, η στασιμότητα και η σχετική ανάσχεση της οικονομικής δραστηριότητας, εξαιτίας του εμφυλίου πολέμου, εντείνει τον επαγγελματικό ανταγωνισμό, προκαλώντας το μένος και την εχθρότητα των «λευκών» κατά των Κινέζων εργατών (στα ορυχεία χρυσού και στην κατασκευή των σιδηροδρόμων), που θεωρούνται απειλή και στιγματίζονται. Η βία εναντίον τους κλιμακώνεται, από οργανώσεις όπως η Supreme Order of Caucasians, που συστήνεται το 1876 στο Sacramento.
Οι παραπάνω στοχοποιημένες ομάδες, από την άλλη μεριά, στην προσπάθεια αυτο – προστασίας και υπεράσπισης ισότιμων προϋποθέσεων και συνθηκών ζωής, συσπειρώνονται και οργανώνονται είτε σε κοινότητες, στην περίπτωση των Αφρο – Αμερικάνων, ανοίγοντας τις δικές τους εκκλησίες, τα δικά τους πανεπιστήμια και κολλέγια (Alexander & Rucker, 2010), είτε σε ενώσεις εργατών, στην περίπτωση των μεταναστών, πυρώνοντας το δημόσιο διάλογο για το ρατσισμό, τον αποκλεισμό, την ιδιότητα του πολίτη, τους μισθούς. (Θα έχω την ευκαιρία να σας αναπτύξω περισσότερο την ιστορία της κοινωνικής και πολιτισμικής δραστηριότητας αυτών των ομάδων σε επόμενα αφιερώματα μουσείων των αντίστοιχων κοινοτήτων.)
Η πολιτεία, ως τρίτος πόλος, θα προσπαθήσει να διευθετήσει τις οξυμένες κοινωνικές σχέσεις αρχικά σπασμωδικά, και στη συνέχεια με κριτήριο την ανάπτυξη της ελεύθερης οικονομίας στη χώρα. Η τέταρτη τροποποίηση (4th Amendment) του Συντάγματος το 1868, αποσυνδέει την πολιτογράφηση από τη «λευκότητα», κατοχυρώνοντας ότι αμερικανός πολίτης είναι όποιος έχει γεννηθεί ή πολιτογραφηθεί στις ΗΠΑ. Επίσης, ως προς την αντιμετώπιση της διάκρισης κατά των πρώην δούλων αλλά και των νεοαφιχθέντων, το 1875 ψηφίζεται νόμος που διακηρύσσει ότι ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος και πρότερης θέσης, καθένας δικαιούται την ίδια μεταχείριση στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, και προβλέπει ως ποινή για την παραβίασή του την επιβολή οικονομικού προστίμου. Ωστόσο, εφαρμόζεται σπάνια μέχρι το 1883, που θα κηρυχτεί αντισυνταγματικός. Από το 1882, η νομοθεσία θα στραφεί κατά συγκεκριμένης εθνοτικής ομάδας, απαγορεύοντας πλέον την είσοδο στη χώρα ειδικά των Κινέζων.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, λοιπόν, περνώντας στην τρίτη και εντατικότερη φάση του φαινομένου της μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ (με εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστών ετησίως), έχει στηθεί πια ένα ολόκληρο γραφειοκρατικό σύστημα ελέγχου και καταγραφής των αφίξεων, με τη λειτουργία σταθμών εισόδου στα λιμάνια. Σωρεία ρυθμιστικών διατάξεων εκδίδονται η μία μετά την άλλη (Immigration Acts of 1903, 1917 και 1918, κυρίως), καταρτίζοντας ένα μακρύ και ετερογενή κατάλογο «ανεπιθύμητων» ατόμων, στους οποίους απαγορεύεται η είσοδος (Archdeacon, 2001): «επιληπτικοί, «ζητιάνοι», «αναρχικοί», «ομοφυλόφιλοι», «ανόητοι», «πνευματικά ή σωματικά ανάπηροι», «αναλφάβητοι άνω των 16 ετών», ασιατικής προέλευσης! Φθάνοντας το 1921, η διαδικασία ελέγχου θα εκλεπτυνθεί, όχι ως προς το πνεύμα που τη διέπνεε, αλλά ως προς τη μέθοδο (με την ακρίβεια συνταγής ζαχαροπλαστικής), καθώς το ποιοι (από πού προέρχονται) και πόσοι μετανάστες γίνονται δεκτοί προσδιορίζεται εφεξής βάσει αριθμητικών αναλογιών (quotas) (Smith, 2009).
Σε αυτό το εχθρικό (σε πολλά επίπεδα) πλαίσιο που περιγράφηκε ενδεικτικά, όσοι δεν απελαύνονται, αλλά περνούν με επιτυχία από τη σειρά των εξοντωτικών ελέγχων, διοχετεύονται στα αστικά κέντρα, αρχικά. Επί δεκαετίες, μέρα με τη μέρα, καταφθάνουν κι άλλοι «ξένοι», κι άλλοι, κι άλλοι... Από εκεί και πέρα, ποια είναι η τύχη τους;
Η Νέα Υόρκη είναι μια από τις μητροπόλεις που θα γίνουν οι νέες "μικρές" πατρίδες των μεταναστών, οι οποίοι συγκεντρώνονται γύρω από υποβαθμισμένες και ασφυκτικά κατοικημένες συνοικίες, ακόμα και σήμερα, όπως η Lower East Side ("Loisaida" στη λατινοαμερικάνικη αργκό), νοτιοανατολικά, και δίπλα στη Chinatown, στο Manhattan (Hardy, 1997). Χαρακτηριστικό της περιοχής είναι οι λαϊκές πολυκατοικίες (tenements), ένας τύπος κτιρίων που εμφανίστηκε προς το τέλος του 19ου αιώνα, για να στεγάσει μαζικά τις οικογένειες των εργατών, σε μικρά και λιτά διαμερίσματα. Είναι αξιοσημείωτο ότι, καθώς οι κάτοικοι της Νέας Υόρκης ήταν στην πλειοψηφία τους ενοικιαστές και όχι ιδιοκτήτες ακινήτων, μέχρι το 1900 υπολογίζεται ότι τα ¾ αυτών διέμεναν σε διαμερίσματα τέτοιων συγκροτημάτων (Lowenthal et al, 1993).
Εικόνα 2 - H θέση της συνοικίας Lower East Side στο χάρτη της Νέας Υόρκης (ανάκτηση από Google Maps, 24/04/12)
Η αρχιτεκτονική τους είναι επηρεασμένη από ένα ιδιαίτερο βικτωριανό ύφος που αποκαλείται "Italianate", και συνθέτει στοιχεία των επαύλεων του 16ου αιώνα με νεότερες γραφικές λεπτομέρειες. Γενικά, μερικά από τα γνωρίσματά του είναι οι επίπεδες σκεπές και τα κιγκλιδώματα που κρύβουν την οροφή, το γείσο που προεξέχει και στηρίζεται σε φουρούσια, οι κορνίζες στα ανοίγματα, οι σοφίτες με παράθυρα στη σειρά, τα οποία έχουν παραθυρόφυλλα κρεμασμένα οριζόντια που ανοίγουν προς τα έξω. Η πρόσοψη των συγκεκριμένων πολυκατοικιών, πάντως, είναι καλυμμένη με τούβλο συνήθως, τα διαμερίσματα δεν έχουν μπαλκόνια αλλά μακρόστενα ανοίγματα, και υπάρχουν εξωτερικές σιδερένιες σκάλες.
Θεωρούνται κομβικά ιστορικά σημεία στάσης ή μετάβασης των μεταναστών, αλλά και νεοϋρκέζικα πρότυπα αρχιτεκτονικής. Έτσι, καθώς οι σκελετοί των κτιρίων εξακολουθούσαν να υπάρχουν, περισσότερες από είκοσι πολυκατοικίες, στη Lower East Side μόνο, κηρύχθηκαν μέσα στα τελευταία χρόνια ως μνημεία (National Historic Register Sites), προκείμενου να προστατευθούν.
Εικόνα 3 - Οι πολυκατοικίες "tenements" στη Lower East Side και η θέση του Μουσείου, στην οδό Orchard (ανάκτηση από Google Maps, 24/04/12)
Στον αριθμό 97 της οδού Orchard, ένα από αυτά τα κτίρια (ακόμα δεν ήταν χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο, αλλά παντελώς εγκαταλελειμμένο) μετατράπηκε σε μουσείο, στις αρχές της δεκαετίας του '90. Το συγκεκριμένο, λειτούργησε για τη στέγαση οικογενειών μεταναστών, από το 1864, φιλοξενώντας περίπου επτά χιλιάδες άτομα συνολικά, από είκοσι διαφορετικές χώρες προέλευσης. Αποτελείται από πέντε ορόφους, στους οποίους κατανέμονται είκοσι δύο διαμερίσματα (καθένα με δύο μικρά δωμάτια και μία κουζίνα) και δύο καταστήματα. Οι ανάγκες ήταν τόσο επιτακτικές ώστε, προς το 1900, ο λειτουργικός διαχωρισμός των χώρων καταργήθηκε πρακτικά, και όλα τα δωμάτια μετατράπηκαν σε χώρους ανάπαυσης και εργασίας μαζί (Lowenthal et al, 1993). Οι υπεύθυνοι του μουσείου εντοπίζουν εθνοτικά ρεύματα ανά περιόδους: αρχικά το κτίριο φιλοξένησε Γερμανούς και Ιρλανδούς, ενώ αργότερα Ιταλούς και Εβραίους από την Ανατολική Ευρώπη (Mendelsohn, 2009). Το 1935 έγινε έξωση σε όσους διέμεναν εκεί, καθώς το κτίριο δεν πληρούσε τις προδιαγραφές υγιεινής και στέγασης που προέβλεπε ένας νέος νόμος ως υποχρεωτικές (Kayton, 2003). Έμεινε ακριβώς όπως το εγκατέλειψαν τότε, μέχρι το 1989, όταν δύο ακτιβίστριες και κοινωνικοί επιστήμονες, δοκίμασαν να το ανοίξουν και να μπουν μέσα.
Εικόνα 4 - Η πρόσοψη του Μουσείου (φωτογραφία του Massmatt, ανάκτηση από Flickr Profile, 24/04/12)
Από τότε ξεκινάει η αποκατάστασή του, η συγκέντρωση των αντικειμένων από τα διαμερίσματα και η αναζήτηση ντοκουμέντων για την ταυτότητα των ενοίκων. Το 1992 η πολυκατοικία θα συμπεριληφθεί στον Εθνικό Κατάλογο Ιστορικών Κτιρίων, το 1994 θα είναι επισκέψιμο μουσείο πια (Sterlincht, 2004) και θα χαρακτηριστεί Εθνικό Ιστορικό Μνημείο (National Historic Landmark, NHL). Να σημειώσω σε αυτό το σημείο ότι, τα NHLs αναγνωρίζεται ότι έχουν εξαιρετική αξία ή ποιότητα, και αποτελούν δείγματα για την ερμηνεία της κληρονομιάς των Ηνωμένων Πολιτειών (μεταφέρω ακριβώς τον ορισμό στα αγγλικά, για να μη χαθεί το ιδιαίτερο αρχικό νόημα: "National Historic Landmarks are nationally significant historic places [...], because they possess exceptional value or quality in illustrating or interpreting the heritage of the U.S."). Από το 1998 θα είναι συνεργαζόμενο μουσείο με τον ιστορικό τόπο στο Ellis Island. Ακόμη, από το 1999, το μουσείο συμμετέχει ενεργά στη σύσταση και την προώθηση της Διεθνούς Συνεργασίας Ιστορικών Τόπων «Συνείδησης» (International Coalition of Sites of Conscience). Πρόκειται για ένα δίκτυο φορέων διαχείρισης και προβολής ιστορικών τόπων, που φιλοδοξούν να αποκτήσουν έναν πιο παρεμβατικό ρόλο, ως νέα κέντρα ενεργοποίησης της δημοκρατίας και της συμμετοχής των πολιτών (civic engagement), βοηθώντας τους να συνδέσουν την ιστορία αυτών των μνημείων με τις επιπτώσεις τους στη σύγχρονη ζωή, παρακινώντας το διάλογο γύρω από φλέγοντα κοινωνικά ζητήματα, και προωθώντας τις ανθρωπιστικές και δημοκρατικές αξίες.
Ειδικότερα, αποστολή του Lower East Side Tenement Museum είναι «η διατήρηση και ερμηνεία της ιστορίας της μετανάστευσης μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες των γενιών των μεταναστών [...], η ενδυνάμωση των συναισθηματικών συνδέσεων μεταξύ του παρόντος και του παρελθόντος των επισκεπτών και των μεταναστών, η προαγωγή της εκτίμησης για τον βαρυσήμαντο ρόλο που έχει παίξει και συνεχίζει να παίζει η μετανάστευση στη διάπλαση της εξελισσόμενης αμερικανικής εθνικής ταυτότητας» (LESTM Website, 2012). Οι συλλογές του αποτελούνται από προσωπικά και άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν επί τόπου, αρχεία, φωτογραφίες και προφορικές μαρτυρίες.
Η προσέγγιση του μουσείου μπορεί να χαρακτηριστεί εναλλακτική και συναισθηματικά φορτισμένη. Έξι διαμερίσματα έχουν μέχρι τώρα «αποκατασταθεί»: με οδηγό κάποιες φωτογραφίες, το προσωπικό του μουσείου έχει προσπαθήσει να επαναφέρει σκηνογραφικά τους χώρους σε εκείνα τα στιγμιότυπα, «στήνοντας» ξανά τα έπιπλα και τα προσωπικά αντικείμενα στα δωμάτια, όπως ήταν σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές, όταν κατοικούνταν από συγκεκριμένες οικογένειες. Οι επισκέπτες δεν περιηγούνται ελεύθερα, αλλά κάνουν κρατήσεις σε οργανωμένες ξεναγήσεις, στο τέλος των οποίων, γίνονται ομαδικές συζητήσεις με το προσωπικό, γύρω από ζητήματα και πτυχές της μετανάστευσης.
Η πρώτη επιλογή, είναι η ξενάγηση με τίτλο "Hard Times", στα διαμερίσματα του δεύτερου ορόφου, που εστιάζει στις οικονομικές αντιξοότητες με τις οποίες βρέθηκαν αντιμέτωπες δύο οικογένειες: οι Gumpertz, Εβραίοι από την Πρωσία, ένοικοι τα πρώτα χρόνια που λειτουργεί το κτίριο, και οι Ιταλοί Baldizzi, που διέμειναν εκεί από το 1928 μέχρι τη στιγμή της οριστικής έξωσης όλων. Ο σύζυγος Gumpertz εξαφανίστηκε το 1874 και η γυναίκα αναγκάστηκε να εργαστεί, στον ίδιο χώρο που ζούσε, ως μοδίστρα.
Εικόνα 5 - Από το διαμέρισμα της οικογένειας Baldizzi, στο δεύτερο όροφο, όπως ήταν στη δεκαετία του 1930 (του Shawn Hoke, ανάκτηση από Flickr Profile, 24/04/12)
Η δεύτερη εναλλακτική, είναι η ξενάγηση "Sweatshop Workers", στα διαμερίσματα του τρίτου ορόφου, όπου παρουσιάζεται η ζωή δύο πολύτεκνων οικογενειών εργατών στη βιοτεχνία ενδυμάτων, στις αρχές του 20ου αιώνα: των Rogarshevsky από τη Λιθουανία, που θα χάσουν τον πατέρα από φυματίωση (και «τους συναντάμε» τη στιγμή που κάθονται στο τραπέζι της κουζίνας και πενθούν, σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση), οπότε η μητέρα θα εργαστεί ως θυρωρός της πολυκατοικίας, και των Πολωνών Levine, που έχουν στήσει ένα ραφείο στο χώρο που μένουν, με υπαλλήλους, μάλιστα.
Εικόνα 6 - Διαμέρισμα τρίτου ορόφου, όπως ήταν στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν διέμενε εκεί η οικογένεια Levine, πολωνικής καταγωγής, που είχε στήσει στον ίδιο χώρο ένα ραφείο (ανάκτηση από LESTM Facebook Profile, 24/04/12)
Τρίτη επιλογή, είναι η ξενάγηση "Irish Outsiders" σε διαμέρισμα του τέταρτου ορόφου, όπου κατοικούσαν οι Ιρλανδοί Moore το 1869, όταν ένα τραγικό περιστατικό συμβαίνει: η μικρότερη κόρη αρρωσταίνει από κάποια μόλυνση και πεθαίνει. Η περίπτωσή τους αντιπαραβάλλεται με μια άλλη οικογένεια Εβραίων ρωσικής καταγωγής, των Katz, ενοίκων στη δεκαετία του 1930.
Μια άλλη δυνατότητα είναι να επισκεφθεί κανείς το διαμέρισμα των Confino στον πρώτο όροφο, μιας οικογένειας Σεφαρδιτών Εβραίων από την Καστοριά, που έζησαν εκεί προσωρινά, από το 1913 μέχρι το 1916, και να συζητήσει με μια εμψυχώτρια που υποδύεται την έφηβη κόρη, Βικτώρια.
Εικόνα 7 - Η εμψυχώτρια Jesse Varma υποδύεται τη Victoria Confino, στο διαμέρισμα που κατοικούσε με την οικογένειά της, στον τέταρτο όροφο, στα μέσα της δεκαετίας 1910 (ανάκτηση από LESTM Blog, 24/04/12)
Επίσης, μία φορά το μήνα οργανώνεται ειδική ξενάγηση για την ιστορία του κτιρίου γενικά και τις μετατροπές στη διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων, σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες αλλά και τους στεγαστικούς κανονισμούς, καθώς και για το έργο και τις μεθόδους της επιστημονικής ομάδας του μουσείου (συντηρητών, αρχαιολόγων, κτλ).
Αξίζει, ακόμη, να αναφερθούν οι τρεις περίπατοι – ξεναγήσεις ("Outside the Home", "Then & Now", "Foods of the Lower East Side") που οργανώνονται έξω από το μουσείο, στην ευρύτερη περιοχή, με σκοπό να ανακαλύψουν οι συμμετέχοντες το πώς οι μετανάστες συν-διαμορφώνουν και μοιράζονται το αστικό περιβάλλον και τον πολιτισμό. Εκτός από αυτά, το μουσείο διαθέτει εκπαιδευτικό οπτικοακουστικό υλικό σε σχολεία, ενώ προσαρμόζει και συνδυάζει τις παραπάνω ξεναγήσεις, στο πλαίσιο ειδικών εργαστηρίων επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στα θέματα της αρχιτεκτονικής, της πολιτισμικής αφομοίωσης, της διάκρισης και της εκβιομηχάνισης. Τέλος, οργανώνει μαθήματα εκμάθησης της αγγλικής γλώσσας, ενώ έχει εκδόσει σε συνεργασία με τη NY Times τον πρώτο οδηγό πόλης για μετανάστες, στην αγγλική, την κινέζικη και την ισπανική γλώσσα, το 2004 (Abram, 2008).
Προς μεγάλη μου απογοήτευση, ενώ ετοιμαζόμουν να αναφέρω ορισμένες διαδικτυακές διαδραστικές εφαρμογές στην (προσφάτως ανανεωμένη) ιστοσελίδα του μουσείου, ανακάλυψα ότι δεν είναι σε λειτουργία οι σχετικοί σύνδεσμοι αυτή τη στιγμή. Ανάμεσά τους ήταν το παιχνίδι "We Are Multicolored", όπου μπορούσε ο χρήστης να σχεδιάσει τη «δική του σημαία», συνδυάζοντας και αναδιατάσσοντας όποια στοιχεία επιθυμούσε από τρεις σημαίες: της χώρας προέλευσής του, της χώρας διαμονής και της χώρας που «ονειρεύεται» να επισκεφθεί. Ελπίζω να τις «ανεβάσουν» ξανά και σύντομα, οπότε θα επανέλθω με σχετική ενημέρωση και περισσότερες λεπτομέρειες. Πάντως, μπορείτε να βρείτε αρκετό ενδιαφέρον (και ψηφιοποιημένο μουσειακό) υλικό στον ιστοτόπο.
Το Lower East Side Tenement Museum μάλλον δε συγκαταλέγεται στο παραδοσιακό παράδειγμα, κι αυτός είναι ένας καλός λόγος να το επισκεφθεί κανείς. Ωστόσο, στο αν συνιστά το πρότυπο του ριζοσπαστικού μουσείου, όπως φιλοδοξεί, διατηρώ ενδοιασμούς. Να το θέσω αλλιώς: Αν το δω με τα μάτια του πολίτη μιας χώρας που τα μουσεία της εκθέτουν τα γιλέκα του Κολοκοτρώνη, αλλά σιωπούν (ή ψιθυρίζουν, το πολύ) για τη συνεισφορά των Μικρασιατών προσφύγων στην εκβιομηχάνισή της και τη μεταχείριση διάκρισης με την οποία ήρθαν αντιμέτωποι, για παράδειγμα (εκθεσιακού θέματος κοινωνικής ιστορίας), τότε το Lower East Side Tenement Museum μου φαντάζει εξαιρετικό. Αν το δω, όμως, με τα μάτια του μελετητή των μουσείων, τότε θέλω να συζητήσω τους δύο άξονες της εκθεσιακής πρακτικής του: την αξιοποίηση της ετερότητας για την επικύρωση της ενότητας (!) στο ιδεώδες του έθνους, και την υποκειμενοποίηση της ιστορίας ενός εγγενώς κοινωνικού φαινομένου (!). Ακόμα κι αν συμφωνήσουμε ότι αυτή η ενότητα υφίσταται όντως, σε καμία περίπτωση δεν επιτεύχθηκε ούτε αυθόρμητα, ούτε ελεύθερα, ούτε αβίαστα. Όπως είδαμε στο πρώτο μέρος του άρθρου, οι συγκρούσεις και η καταπίεση ήταν επιδραστικά παρούσες στην αμερικανική κοινωνία. Οι δε οδυνηρές συνθήκες στέγασης ολόκληρων τμημάτων πληθυσμών, δεν είναι οικογενειακή μοίρα απλά, είναι συνέπεια της χαμηλά αμειβόμενης εργασίας, των άνισων κοινωνικών σχέσεων.
Οπότε, η εκτίμηση του βαρυσήμαντου ρόλου των μεταναστών βρίσκεται στην αναγνώριση ότι διέπλασαν μια όποια εθνική ταυτότητα, ή η παρουσία και η δραστηριότητά τους μπορεί και χρειάζεται να ερμηνευτεί έξω από το εθνικό πλαίσιο, αντίθετα σε αυτό, και προς την αμφισβήτησή του, πια; Κι αν, τελικά επιλέγεις να μικρο – αναλύεις εμπειρίες και καταστάσεις που στην πραγματικότητα είναι συλλογικές, μπορείς να θεωρηθείς ριζοσπαστικός, ή μήπως απλά ο «τρόπος να τα λες» είναι εναλλακτικός;
Προτάσεις:
Για να μάθετε περισσότερα:
- Επισκεφθείτε εικονικά το Lower East Side Tenement Museum
- Ενημερωθείτε για τη δραστηριότητα του μουσείου στην επίσημη ιστοσελίδα του
- Δείτε φωτογραφίες στο επίσημο Flickr Profile του
- Δείτε περισσότερες φωτογραφίες στο ομώνυμο Flickr Group
- Συνδεθείτε με το επίσημο Facebook Profile του
- Συζητήστε για το μουσείο στο επίσημο blog του LESTM
- Διαβάστε περισσότερα για το δίκτυο International Coalition of Historic Sites of Conscience
Πηγές:
- Abram R., 2008, "Tempest Tost", Museum & Social Issues, vol. 3, no. 2, Left Coast Press, Walnut Creek, CA pp. 197 - 209
- Alexander L. & Rucker W., 2010, Encyclopedia of African American History, vol. 2, ABC-CLIO, Santa Barbara, CA
- Archdeacon T., 2001, "Immigration Law", in Boyer P. & Dubofsky M. (ed.), The Oxford Companion to United States History, OUP, Oxford, UK, p. 365
- Dolkart A., 2001, The Biography of a Lower East Side Tenement: 97 Orchard Street, Tenement Design & Tenement Reform in New York City, Center for American Places, Santa Fe, NM
- Dyne F., 1980, Citizenship of the United States, William S. Hein & Co., Inc, Buffalo, NY
- Hardy G., 1997, "Lower East Side Tenement Museum", The Journal of American History, vol. 84, no. 3, Organization of American Historians, Bloomington, IN, pp. 1009 – 1013
- Homberger E., 2002, New York City: A cultural & literary companion, Signal Books, Oxford, UK, pp. 104 - 105
- Kayton B., 2003, Radical Walking Tours of New York City, Seven Stories Press, NY, pp. 149 - 150
- Lowenthal, Dolkart & Baumwoll, 1993, National Historic Landmark Nomination, Registration Form: Tenement Building at 97 Orchard Street
- Mendelsohn J., 2009, The Lower East Side remembered & revisited: A history & a guide to a legendary New York neighborhood, Columbia University Press, NY, pp. 150 - 151
- Smith M., 2009, "Overview of INS History to 1998", US Citizenship & Immigration Services website | (Τελευταία ανάκτηση: 25/04/12)
- LESTM on National Historic Landmarks Program website | http://tps.cr.nps.gov/nhl/detail.cfm?ResourceId=2131&ResourceType=Building (Τελευταία ανάκτηση: 25/04/12)
- LESTM on National Park Service website | http://www.nps.gov/loea/index.htm (Τελευταία ανάκτηση: 25/04/12)
- Sternlicht S., 2004, The Tenement Saga: the Lower East Side & early Jewish American Writers, Terrace Books, Wisconsin, pp. 55 - 56
- "Timeline of African-American Civil Rights Movement" in Wikipedia, free encyclopedia | http://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_the_American_Civil_Rights_Movement (Τελευταία ανάκτηση: 25/04/12)
Σύνδεσμοι φωτογραφιών:
