Στις 9 Ιουνίου 2010 επισκέφτηκα για πρώτη φορά, ομολογώ, το Μουσείο Γουναρόπουλου στα Άνω Ιλίσια, με αφορμή μια έκθεση στο Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού του Μουσείου.
Το Μουσείο Γουναρόπουλου, που ήταν το σπίτι και ατελιέ του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου, αποτελεί ένα από τα διαμάντια της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, όπως ίσως και άλλα μικρά μουσεία της χώρας μας, τα οποία δεν είναι, δυστυχώς, πολύ γνωστά στο ευρύ ελληνικό κοινό. Ελπίζω, με αυτό το άρθρο, κάποιοι ακόμα να γνωρίσουν το Γιώργο Γουναρόπουλο και το μουσείο του και, γιατί όχι, να το επισκεφθούν.
Άλλωστε, αν εμείς οι ίδιοι δε γνωρίσουμε και εκτιμήσουμε την ελληνική τέχνη και κληρονομιά, ποιος θα το κάνει...;
Πριν μιλήσουμε, όμως, για το μουσείο, χρήσιμο θα ήταν να αναφερθούν συνοπτικά ορισμένα πράγματα για τον καλλιτέχνη και το έργο του.
Η ΖΩΗ ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ
Το 1906 ήρθε στην Ελλάδα, όπου σπούδασε ζωγραφική στη Σχολή Καλών Τεχνών (1907-1912) με καθηγητές τους Σπύρο Βικάτο, Δημήτριο Γερανιώτη, Γεώργιο Ροϊλό και Γεώργιο Ιακωβίδη. Έχοντας κερδίσει την Αβερώφειο υποτροφία, πήγε το 1919 στο Παρίσι, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές του στις Ακαδημίες Julian και Grande Chaumi?re. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του τη γαλλική πρωτεύουσα έλαβε μέρος σε παρισινά σαλόνια και τo 1926 παρουσίασε την πρώτη του ατομική έκθεση στη γκαλερί Vavin-Raspail. Η ζωγραφική του σ' ένα καλλιτεχνικό κέντρο που δονείται για την αναζήτηση της πρωτοπορίας, είναι πλέον γεγονός.
Είναι ο μόνος από τους Έλληνες καλλιτέχνες στο Παρίσι που κατακτά το Παρισινό κοινό και κατορθώνει με το έργο του να πείσει έναν ολόκληρο μηχανισμό προβολής να επενδύσει σ' αυτόν.
Στην Αθήνα, εξέθεσε για πρώτη φορά το 1924, ενώ η ατομική έκθεση που οργάνωσε το 1929 στη γκαλερί Στρατηγοπούλου επικρίθηκε από τους οπαδούς της ακαδημαϊκής τεχνοτροπίας αλλά έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τους νέους κριτικούς. Το 1931 επιστρέφει από το Παρίσι και εγκαθίσταται οριστικά στην Ελλάδα. Χτίζει το ατελιέ του στα Άνω Ιλίσια και παντρεύεται την μουσικοσυνθέτρια Μαρία Πρωίου. Αποκτά ένα γιο, τον Ηλία.
Μετά την διεθνή του αναγνώριση η κατάκτηση του ελληνικού κοινού ήταν πλέον δεδομένη. Η εκθεσιακή του δραστηριότητα συνεχίστηκε με διοργανώσεις ατομικών και συμμετοχές σε Πανελλήνιες εκθέσεις, σε εκθέσεις των ομάδων "Τέχνη" και "Στάθμη" και σε διεθνείς, όπως οι Μπιενάλε του Σάο Πάολο το 1959 και της Αλεξάνδρειας το 1963. Το 1958, εκπροσωπώντας την Ελλάδα, τιμήθηκε με το διεθνές βραβείο Guggenheim, ενώ το 1975 το έργο του παρουσιάστηκε σε αναδρομική έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη. Σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την τιμή που του έγινε, ο ζωγράφος χάρισε στην Εθνική Πινακοθήκη δεκαπέντε μεγάλους πίνακες, αντιπροσωπευτικούς της εξηντάχρονης καλλιτεχνικής του πορείας. Η καλλιτεχνική του δημιουργία περιλαμβάνει επίσης εικονογραφήσεις ποιητικών συλλογών, την τοιχογραφική διακόσμηση της αίθουσας συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου στο Δημαρχείο της Αθήνας με σκηνές εμπνευσμένες από τη μυθολογία και την ιστορία της πόλης (1937-1939) και την αγιογράφηση του παρεκκλησίου της Αγίας Τριάδας του Δημοτικού Νοσοκομείου Βόλου (1951).
Ως δημιουργός, ο Γουναρόπουλος ήταν παραγωγικότατος. Έργα του υπάρχουν στο Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου, στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και σε πολλές άλλες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές. Σημειώνεται ότι τα έργα του τα υπέγραφε με το ακρώνυμο G. Gounaro.
Πέθανε στις 17 Αυγούστου του 1977 και κηδεύτηκε την μεθεπομένη στο Νεκροταφείο Ζωγράφου.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Ξεκινώντας από την ακαδημαϊκή τεχνοτροπία και έχοντας γνωρίσει τα διδάγματα του ιμπρεσιονισμού και του C?zanne, κατέληξε σε ένα προσωπικό ιδίωμα, στο οποίο οι γραμμικά αποδιδόμενες μορφές είναι εμπνευσμένες από τις αρχαίες ληκύθους και περιβάλλονται από μια ατμόσφαιρα ονειρική και γεμάτη λυρισμό, όπου σημαντικό ρόλο παίζει το παιχνίδι της σκιάς και του φωτός.
Τα έργα του μοιάζουν με αέρινες φιγούρες που αναπνέουν και ετοιμάζονται να αλλάξουν κίνηση. Το νερό κατέχει ουσιαστική θέση στο έργο του, αποτελεί ένα είδος διάχυτου και διαφανούς φόντου όπου διαγράφονται οι μορφές του , σε μία ζωγραφική ρευστότητας.
Οι πίνακές του κατακλύζονται από γυναικείες φιγούρες, γήινα και ιδανικά πλάσματα, άγγελοι και γοργόνες. Τα δέντρα στα έργα του είναι δείγματα ενός βαθύτερου δυναμισμού, τα λουλούδια συμβολίζουν την ανθρώπινη περιπέτεια. Οι υπόλοιπες νεκρές φύσεις του Γουναρόπουλου αποτελούνται από ψάρια και οστρακοειδή, που ακόμα κι έξω από το νερό, δονούνται από μια τέτοια ένταση ζωής, σύμβολα της εσωτερικής πάλης του ανθρώπου με τον εαυτό του.
Ο χώρος στα έργα του μεγάλου καλλιτέχνη είναι ένας εικαστικός χώρος, κατάλληλος να δεχτεί τα οράματα της φαντασίας και του ονείρου, ένας χώρος ρευστότητας, με αντικείμενα χωρίς βάρος, διαφανής, δυναμικός, χωρίς όρια, ένας χώρος διάχυσης και αλληλοεισχώρησης, έτοιμος να δεχτεί ένα ποιητικό όραμα. Αποτελεί μια ποιητική ατμόσφαιρα, μια μελωδία μέσα στο χρόνο.
Το φως παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωγραφική του καλλιτέχνη, που δε φωτίζει τα αντικείμενα από έξω, αλλά από μέσα, σαν να είναι αυτόφωτα, διάφανα. Η κίνηση του φωτός δε σταματά στα αντικείμενα, τα διαπερνά κι ο χώρος παύει να είναι στατικός, γίνεται χώρος δυναμικός, ανεξάρτητος από το φυσικό χώρο. Κι αυτό αποτελεί ένα ακόμα από τα σημεία πρωτοπορίας του Γουναρόπουλου, που διακόπτει κάθε δεσμό με την παραδοσιακή τεχνική.
Χρησιμοποιώντας έναν ιδιαίτερο φωτισμό πρέπει να χρησιμοποιήσει κι ένα χρώμα σε απόλυτη αρμονία μαζί του. Την ενοποίηση των τόνων την πετυχαίνει με τη χρήση μιας ζωγραφικής παλέτας που αποτελείται μόνο από την πρόσμιξη των γειτονικών χρωμάτων. Ακόμα τα χρώματα δεν τα χρησιμοποιεί όπως βγαίνουν από το σωληνάριο, αλλά τα διαλύει σε λινέλαιο για να γίνουν ρευστά και να τα διαπερνά το φως, εναρμονίζοντας τη μορφή με το περιεχόμενο.
Ένα από τα δυνατότερα, ίσως, σημεία της ζωγραφικής του ζωγράφου, αποτελεί η δεινή σχεδιαστική του ικανότητα. Με μεγάλη ευκολία αποδίδει τον όγκο, μόνο με την κίνηση της γραμμής. Κυριαρχεί η καμπύλη και το σχέδιο διαγράφεται σαν μονοκονδυλιά, γιατί η γραμμή αναπτύσσεται από τον ίδιο το δυναμισμό της με απόλυτη άνεση, χάρη στη μαεστρία του χεριού.
Άλλωστε, γι αυτό το σχέδιο ,ακριβώς, ο Γουναρόπουλος τόσο κατακρίθηκε, αλλά και επαινέθηκε.
Συνοπτικά, η τέχνη του είναι μια τέχνη διαχρονική, γεμάτη από τη δύναμη της απλότητας, της γαλήνης, του ονείρου. Δύσκολα κατατάσσεται σε κατηγορία της σύγχρονης ζωγραφικής. Θα μπορούσαμε να την πούμε «ποιητική ζωγραφική», γιατί αναπτύσσεται σε ένα κλίμα μυθικό και φανταστικό. Έχει βάρος λυρικό και νόημα κοσμολογικό, ο ζωγράφος συναντά το συμβολιστή ποιητή?
ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Το Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου (G. GOUNARO), βρίσκεται στην οδό Γουναρόπουλου 6, σε έναν όμορφο πεζόδρομο στα Ιλίσια που, προφανώς, ονομάστηκε έτσι προς τιμή και εις μνήμη του καλλιτέχνη. Αποτελούσε το σπίτι του Γ. Γουναρόπουλου, καθώς και το ατελιέ του. Ζούσε εκεί με τη σύζυγό του Μαρία Πρωίου και το γιο τους Ηλία Γουναρόπουλο. Το έχτισε η μητέρα του, με τα χρήματα που ο ίδιος της έστελνε όσο ζούσε στο Παρίσι.
Το οικονομικό κραχ, όμως, του 1929-32 που έπληξε την αγοραστική κίνηση του Παρισιού τον ανάγκασε να επιστρέψει στην Ελλάδα. Κι ενώ είχε σκοπό να παραμείνει προσωρινά, πιστεύοντας ότι η οικονομική κρίση δεν θα σταθεί εμπόδιο στην διεθνή του καριέρα, τελικά εγκαθίσταται πλέον μόνιμα στο ιδιόκτητο ατελιέ του, που πιθανόν να αποτέλεσε και κίνητρο για την κίνησή του αυτή.
Στο ισόγειο του κτιρίου που αποτελεί και το ατελιέ, ζωγραφίζει συνεχώς, αναπόσπαστος από οικονομικά προβλήματα, αφού, άλλωστε, όταν ήρθε στην Ελλάδα ήταν ήδη αναγνωρισμένος από τις παρισινές του επιτυχίες και ποτέ δεν έπαψε να είναι από τους πιο εμπορικούς Έλληνες καλλιτέχνες-επισημαίνει η επιμελήτρια του μουσείου κυρία Διονυσία Γιακουμή.
Στο υπόγειο του κτιρίου(που στην εποχή του καλλιτέχνη είχε μεγαλύτερο ύψος) βρίσκονταν οι κοινόχρηστοι χώροι, σαλόνι, κουζίνα κτλ, ενώ στον όροφο υπήρχε η κρεβατοκάμαρα του Γουναρόπουλου, που τώρα πια είναι κλειστή προς το κοινό, ύστερα από φθορές που υπέστη από μαθητές-επισκέπτες.
Μετά το θάνατο του καλλιτέχνη, το 1978 ο γιος του, Ηλίας Γουναρόπουλος, δώρισε αυτό το σπίτι στο Δήμο Ζωγράφου, μαζί με 40 ελαιογραφίες και σχέδια του καλλιτέχνη. Έτσι δημιουργήθηκε το Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου και η μόνιμη συλλογή του. Δίπλα στο παλαιό διατηρητέο ατελιέ, η οικογένεια είχε ξεκινήσει να χτίζει ένα νέο κτίριο, την κατασκευή του οποίου, μετά τη δωρεά, τελείωσε ο Δήμος Ζωγράφου και σήμερα αποτελεί Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού του δήμου.
Στο παλαιό κτίριο-ατελιέ του ζωγράφου γίνονται ξεναγήσεις επισκεπτών και κυρίως μαθητών σχολείων στην ζωγραφική του Γ. Γουναρόπουλου. Εκτός από τους πίνακες, σε αυτό το χώρο μπορεί κανείς να δει και προσωπικά αντικείμενα του καλλιτέχνη, τη βιβλιοθήκη, το γραφείο του. Στο νέο κτίριο του Κέντρου Τέχνης και Πολιτισμού, που ολοκληρώνει τη λειτουργία του μουσείου γίνονται εκθέσεις ζωγραφικής, διαλέξεις και γενικά πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως αυτή, που στάθηκε αφορμή για το άρθρο αυτό.
Πολλά χρωστά το ελληνικό κοινό στον κύριο Ηλία Γουναρόπουλο, που χάρισε το σπίτι στο Δήμο για τη δημιουργία του Μουσείου G. GOUNARO , αλλά και στη σύζυγό του κυρία Καίτη Γουναροπούλου, που στάθηκε κοντά στον καλλιτέχνη τα τελευταία ιδίως χρόνια του και στην οποία οφείλουμε την καταγραφή πολλών από τις σημειώσεις του.
Είχα την τιμή να τους γνωρίσω στην έκθεση «Δρώμενα Τέχνης» που έλαβε χώρα στο Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού. Ήταν και οι δύο πρόσχαροι, χαιρετούσαν νέους καλλιτέχνες και παρευρισκόμενους, απόλυτα προσιτοί, παρόλο που κουβαλούν τη χαρά, την τιμή, αλλά και το βάρος της συγγένειας με έναν τόσο μεγάλο Έλληνα καλλιτέχνη, αποτελώντας έτσι και οι ίδιοι τμήμα της ελληνικής ιστορίας της τέχνης.
Η είσοδος είναι ελεύθερη για όλους.
Ξενάγηση επισκεπτών
Εκπαιδευτικά προγράμματα (Είσοδος ελεύθερη)
Το Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου προσφέρει εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα και επιμορφωτικές δραστηριότητες καλλιτεχνικού χαρακτήρα για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και για όλες τις ηλικίες:
? Διαδραστική αφήγηση εμπνευσμένη από τους παραμυθένιους πίνακες του Γ. Γουναρόπουλου για παιδιά νηπιαγωγείου και προσχολικής ηλικίας.
? Ξενάγηση στο Μουσείο και εικαστική δραστηριότητα με βάση τους πίνακες, ειδικά σχεδιασμένη για παιδιά του δημοτικού.
? Διαθεματική ξενάγηση, ειδικά σχεδιασμένη για μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου. Ο Γουναρόπουλος παρουσιάζεται σε συσχετισμό με το καλλιτεχνικό και ιστορικό πλαίσιο της εποχής του και την περίφημη γενιά του '30.
? Βίντεο προβολές με θέμα τη ζωή και το έργο του Γ. Γουναρόπουλου.
? Εποχιακά εργαστήρια καλλιτεχνικών για παιδιά.
? Διαλέξεις Ιστορίας της Τέχνης ανοιχτές στο κοινό κάθε ηλικίας
Ώρες λειτουργίας
Τρίτη - Τετάρτη
9:00 με 13:30 και 17:00 με 20:00μ.μ
Θερινό ωράριο 18:00 με 21:00μ.μ
Πέμπτη ? Σάββατο
9:00 με 15:00π.μ
Δευτέρα και Κυριακή κλειστά
Επικοινωνία
Οδός Γ. Γουναροπούλου 6 & Φρυγίας
15771 - Άνω Ιλίσια - Αθήνα
τηλ. 210 7777601, 210 7487657
fax 210 7487657
Πωλητήριο
Στο πωλητήριο του μουσείου μπορεί κανείς να βρει βιβλίο για τη ζωή και το έργο του ζωγράφου και κατάλογο με τα έργα του μουσείου.
Χάρτης Μουσείου
ΠΗΓΕΣ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
? Οι Έλληνες ζωγράφοι, 20ος αιώνας, τόμος 2 / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΛΙΣΣΑ
? Κατάλογος έργων μουσείου Γ. Γουναρόπουλου / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΗΜΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ
? Πληροφορίες από την επιμελήτρια του μουσείου και ιστορικό της τέχνης κα Διονυσία Γιακουμή
? Ιστοσελίδα του Μουσείου Γ. Γουναρόπουλου www.gounaropoulos.gr
? Ιστοσελίδα της Εθνικής Πινακοθήκης Αθηνών www.nationalgallery.gr
? Ιστοσελίδα του Τελλόγλειου Ιδρύματος Τεχνών www.tf.auth.gr/teloglion/
? Ιστοσελίδα της wikipedia
? Ιστοσελίδα της Νεότητας Ζωγράφου
? Ιστοσελίδα neolaia.gr-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
? Ιστοσελίδα της εφημερίδας «ΤΟ ΒΗΜΑ», άρθρο της Κάτιας Αρφαρά, Ιούνιος του 1998
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Ευχαριστούμε πολύ τον κύριο Ηλία Γουναρόπουλο και την κυρία Καίτη Γουναροπούλου για την ευγενική χορήγηση αδείας λήψης φωτογραφιών από τον εξωτερικό και εσωτερικό χώρο του μουσείου, προκειμένου να ολοκληρωθεί το άρθρο αυτό.
Απόψεις από το ατελιέ του ζωγράφου.
ΦΩΤ: Μπαλούτογλου Νάνσυ