Το Μαρτύριο του Αγίου Λαυρεντίου, 1559Στις 19 Μαρτίου έγινε τιμητικά δεκτός στο Καπιτώλιο. Το 1545 στην Αυγούστα ζωγράφισε τον αυτοκράτορα έφιππο και λίγο αργότερα άρχισε να εργάζεται για τον Φίλιππο Β' της Ισπανίας, στον οποίο έστειλε μια σειρά ερωτικών πινάκων, που βρίσκεται στο Πράντο. Το 1559, τελείωσε το "Μαρτύριο του Αγίου Λαυρεντίου", για την εκκλησία των Ιησουιτών της Βενετίας. Η σκηνή του αγίου πάνω στην πυρά, μέσα στη νύχτα, προς από τις βαθμίδες ενός ναού, προσφέρει στον Τισιανό, την ευκαιρία να εκφράσει την ασυγκράτητη χρωματική του έξαρση. Στην κεντρική φλόγα της πυράς, αντιστοιχούν άλλες φωτιές, σκορπισμένες παντού, ενώ ο ουρανός ανοίγει με απειλητικές ουράνιες λάμψεις.

Προσωπογραφία του Παύλου Γ', 1543

Ο Άγιος Ιερώνυμος, 1550-1560Είναι η αποθέωσει της εκμεταλλεύσεως του φωτός από τον Τισιανό, που υπάρχει και στον "Άγιο Ιερώνυμο" της Μπρέρα και στον "Ευαγγελισμό", της εκκλησίας του Σωτήρος στη Βενετία. Την ίδια εποχή επανέρχονται τα παλαιά θέματα του "Στεφάνου εξ ακανθών" και της "Αποκαθηλώσεως", όπου η ένταση της ποιητικής εμπνεύσεως, που φτάνει στα όρια του οραματισμού, συνδυάζεται με όλο και ζωηρότερα φωτιστικά ευρήματα, για να καταλήξει σε ένα μαγικό εμπρεσσιονισμό, που προαγγέλει τις μελλοντικές ανακαλύψεις του Ρέμπραντ και τις πολύ μεταγενέστερες της μοντέρνας ζωγραφικής.

Ο Ευαγγελισμός, 1559-1564Ο Τισιανός έσβησε στις 27 Αυγούστου 1576, χτυπημένος από πανώλη, που θέριζε τότε την Βενετία. Αυστηρός νόμος όριζε ότι όλα τα πτώματα των πανωλόβλητων έπρεπε να καίγωνται. Η Ενετική Γερουσία, τιμώντας τον καλλιτέχνη, αποφάσισε να γίνει εξέρεση στην περίπτωσή του. Έτσι ο Τισιανός, ενταφιάστηκε με επίσημη τελετή, στην εκκλησία των Φράρι, σύμφωνα με την επιθυμία που είχε εκφράσει.

Ο Πάπας Παύλος Γ' με τον Αλεσσάντρο και τον Οττάβιο Φαρνέζε, 1546Στο έργο του "Ο Πάπας Παύλος Γ' με τον Αλεσσάντρο και τον Οττάβιο Φαρνέζε" (1546), παριστάνει τον ηλικιωμένο προκαθήμενο της Εκκλησία, να στρέφει το πρόσωπο προς έναν νεαρό συγγενή του, τον Αλεσσάντρο Φαρνέζε, που είναι έτοιμος να τον προσκυνήσει, ενώ ο αδερφός του ο Οττάβιο κοιτάζει ήρεμα τον θεατή. Το συναπάντημα ανάμεσα στις τρεις προσωπικότητες, είναι τόσο πειστικό και δραματικό, ώστε προσπαθούμε να μαντέψουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Ο καλλιτέχνης αποδίδει τον χαρακτηριστικό πλούτο του 16ου αιώνα, με τους πλατείς και επιβλητικούς όγκους των ενδυμάτων και του περιβάλλοντος και εκφράζει την οξυδέρκεια και την ψυχρή θεληματικότητα των μορφών, με τα λεπτά πρόσωπα και τα ευαίσθητα, αλλά σκληρά χαρακτηριστικά.

Ο Κάρολος Ε' καθισμένος, 1548Τον Ιανουάριο του 1548, ο Κάρολος Ε', που είχε συγκαλέσει στο Αουγκσμπουργκ τη Δίαιτα, μετά τη νίκη του κατά των Διαμαρτυρομένων στο Μύλμπεργκ, κάλεσε εκεί τον Τισιανό. Έτσι ο καλλιτέχνης έγινε ο επίσημος προσωπογράφος του αυτοκράτορα και ένα από τα σημαντικότερα στελέχη της Αυλής. Στον πίνακα "Ο Κάρολος Ε' Καθισμένος" (1548), απεικόνισε τον Αυτοκράτορα καθισμένο σε μια λότζια, που ανοίγεται σε ένα τοπίο. Ενδιαφέρεται για την πιστή απόδοση και την τελειότητα της λεπτομέρειας και αυτό φαίνεται στην ακρίβεια της διαγραφής του προσώπου, κάτω από το μαύρο καπέλο και των μαύρων ποδιών που ακουμπούν πάνω στο κόκκινο δάπεδο. Στα χρώματα φανερώνονται τα βενετικά στοιχεία του Τισιανού, με την ενορχήστρωση από θαυμάσιους και πυκνούς μελανούς χρωματισμούς στα ρούχα, που υπογραμμίζονται από τους πνιγμένους τόνους του κόκκινου βελούδου στην πολυθρόνα. Το ασυνήθιστο τοπίο, με τους φωτεινούς, ρευστούς, σχεδόν άυλους τόνους του, παρουσιάζει πρόβλημα. Είναι πιθανόν να τελείωσε το έργο, μαθητής του.

Ο επίσκοπος Λουντοβίκο Μπεκκαντέλλι, 1552Στην προσωπογραφία "Ο επίσκοπος Λουντοβίκο Μπεκκαντέλλι" (1552), το μοντέλο φαίνεται βυθισμένο σε μια διακριτική σκιά, που ξανοίγει προς τα δεξιά. Το πρόσωπο του ιεράρχη, που μασ ατενίζει με στα8ερό βλέμμα, περιγράφεται από το καστανόχρωμο φόντο και το κάπως σκοτεινότερο γκρίζο του μανδύα του. Αυτή η λεπτή ισορροπία των φορμαλιστικών μέσων εκφράσεως, ανταποκρίνεται στην πνευματικότητα του προσώπου. Ο Λουντοβίκο Μπεκκαντέλλι, ήταν ένας διακεκριμένος ουμανιστής και ένας οπαδός του εκκλησιαστικού ανανεωτικού κινήματος, που είχε ηγέτη τον καρδινάλιο Κονταρίνι. Ήταν πράος, σοφός και διορατικός στην άσκηση του λεπτού λειτουργήματος που είχε αναλάβει, σαν μεσολαβητής μεταξύ της Βενετικής Δημοκρατίας και της Αγίας Έδρας, σε μια εποχή που η Αντιμεταρρύθμιση, είχε γίνει σκληρότερη, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της Συνόδου του Τρέντο.

Η Αφροδίτη με Ερωτιδέα, 1555Στον πίνακα "Η Αφροδίτη με τον Ερωτιδέα" (1555), εμφανίζεται η Αφροδίτη, γυμνή, όχι πλαγιασμένη, αλλά ακουμπισμένη στο πλευρό, πάνω σε ένα κρεβάτι στολισμένο με βελούδα και με το κεφάλι της στραμμένο προς έναν ερωτιδέα που την καλεί. Υπάρχει μια αίσθηση γαλήνης. Η αρμονία της ωραίας γυναίκας παραμένει ανέπαφη, καθώς πλαγιάζει κοντά σε ένα παράθυρο ανοιχτό, σε ένα τοπίο θαμπό, σαν να το βλέπει κανείς ανάμεσα από τους ατμούς μιας ομίχλης. Υπάρχει μια ακαμψία στον πορφυρό μανδύα.

Η Αφροδίτη με τον καθρέφτη, 1555Υπάρχουν πολλές παραλλαγές του ίδιου θέματος "Η Αφροδίτη με τον καθρέπτη" (1555), αλλά η εικονιζόμενη εδώ είναι μία από τις πιο αυθεντικές και τις πιο ενδιαφέρουσες. Ο καλλιτέχνης αγαπούσε ιδιαίτερα αυτόν τον πίνακα και δεν τον αποχωρήστηκε ως τον θάνατό του. Είναι η αδερφή της "Δανάης" του Πράντο το 1554. Η ομορφιά της Αφροδίτης ξεπερνά τους κλασικούς κανόνες και τείνει προς την αφθονία, που χαρακτηρίζει τον 16ο αιώνα. Η παράθεση της φωτεινής σάρκας, της άγριας προβιάς και του κόκκινου βελούδου, ενός κόκκινου που θυμίζει αναμμένο δαυλό, δίνει σε αυτήν την εικόνα έναν ιδιαίτερο αισθησιακό χαρακτήρα, που εναρμονίζεται με τη σχεδόν πνιγηρή ατμόσφαιρα, που δημιουργεί το θαυμαστό χρώμα.

Η Αγία Αικατερίνη της Αλεξανδρείας προσκυνά τον ΕσταυρωμένοΟ πίνακας "Η Αγία Αικατερίνη της Αλεξανδρείας προσκυνά τον Εσταυρωμένο", αποδίδεται στην τελευταία περίοδο του Τισιανού. Παρατηρούμε τη ρωμαλέα προοπτική της αρχιτεκτονικής και τη στέρεη πλαστικότητα των σχημάτων, όπου αυτά τα χαρακτηριστικά, τα χρησιμοποιούσε στα μέσα του αιώνα. Η σκηνή διαδραματίζεται σε ένα χώρο που φαίνεται να είναι το επίσημο άτριουμ μιας βενετικής έπαυλης, σχεδιασμένης στο στυλ του Παλλάντιο, διατηρώντας έτσι μια κάποια αίσθηση οικειότητας, παρά την πομπώδη, προ-μπαρόκ σύνθεση. Το εστιακό σημείο της προοπτικής είναι λίγο δεξιότερα από το κέντρο, ευθυγραμμισμένο με τον κάθετο Σταυρό, που προβάλλεται γραφικά πάνω στο μακρινό τοπίο.

Ο Ακάνθινος Στέφανος, 1570Στο έργο του "Ο Ακάνθινος Στέφανος" (1570), παρατηρούμε ένα φόντο ζοφερό, μέσα στην κάπνα από τους πυρσούς, το θύμα και οι διώκτες του διαγράφονται αχνά με ένα υλικό κράμα από φως και στάχτη, από λάσπη και φως. Ο εξαντλημένος Χριστός υποκύπτει στα σκληρά χτυπήματα. Κάποιος νεαρός αξιωματικός, ενθαρρύνει τους κουρασμένους βασανιστές. Ένα αγόρι κρατά ραβδιά, που μπορεί να χρειαστούν για να συνεχιστεί το βασανιστήριο. Ακόμα και ο ουρανός, με τα πένθιμα σύννεφα, φαίνεται να συμμετέχει στη δραματική σκηνή. Ο Μποσκίνι αναφέρει το 1674, ότι ο Τισιανό τελειώνοντας έναν πίνακα, ζωγράφιζε με τα δάχτυλα παρά με τα πινέλα, για να μπορέσει να αποδώσει κάποιες ανταύγειες και κάποια τρεμουλιάσματα του φωτός.



Φωτογραφίες έργων:

Βιβλιογραφία:

- E.H. Gombrich, 1998, «Το χρονικό της Τέχνης», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Τόμος 2ος, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Τόμος 15ος, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Πινακοθήκη, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Τα Μεγάλα Μουσεία του Κόσμου, (Μουσείο Καλών Τεχνών-Βοστώνη), (Παλαιά Πινακοθήκη-Μόναχο), (Ουφίτσι-Φλωρεντία), (Εθνική Πινακοθήκη-Ουάσιγκτων), 1970, Εκδόσεις Φυτράκη-Αθήναι
- Ιστοσελίδα της Wikipedia