Στην έκθεση αυτή ο κάθε φωτογράφος συμμετέχει με μια φωτογραφία του, η οποία εκτίθεται σε δύο εκδοχές. Μία έγχρωμη και μία ασπρόμαυρη. Στόχος της έκθεσης είναι να προκαλέσει ερωτήματα και σκέψεις γύρω από τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί και υπάρχει η κάθε μία από τις εκδοχές αυτές. Αφορμή για την έκθεση στάθηκε η σχετική δυνατότητα την οποία παρέχει η κυρίαρχη πλέον φωτογραφική ψηφιακή τεχνολογία.

Ασπρόμαυρο - Έγχρωμο: Τα δύο πρόσωπα μιας φωτογραφίας

Η έκθεση αυτή είναι γέννημα (και χωρίς αμφιβολία και θρέμμα) της ψηφιακής επανάστασης στη φωτογραφία. Μερικά χρόνια πριν θα ήταν αδιανόητη και -πολύ λογικά- θα αντιμετωπιζόταν ως διαστροφή. Εκείνα τα χρόνια αποφασίζαμε σχεδόν αυθαίρετα τι προτιμούσαμε και απλώς αγοράζαμε το ανάλογο φιλμ. Μέναμε στο ασπρόμαυρο και (λιγότεροι) στο χρώμα, συνήθως επειδή εκεί έτυχε να βρεθούμε ή επειδή από κει είχαμε ξεκινήσει, χωρίς περισσότερες σκέψεις, έστω και αν συχνά περιβάλαμε την επιλογή μας με εντυπωσιακές και εν πολλοίς αστήρικτες δικαιολογίες. Μέχρι που το τζίνι της νέας φωτογραφικής τεχνολογίας, μαζί με τις άπειρες ευκολίες και δυνατότητες που μας πρόσφερε, πρόσθεσε ως αντίβαρο και μια πολύ βαριά υποχρέωση: την επιλογή. Μια επιλογή η οποία ισχύει για όλα τα στάδια της φωτογραφικής διαδικασίας και δεν μπορεί πλέον να αποφευχθεί με πρόσχημα τις τεχνολογικές δυσκολίες. Κορυφαία ανάμεσά της είναι η δυνατότητα να βλέπουμε, να προβάλουμε και να εκτυπώνουμε την ίδια φωτογραφία στην έγχρωμη και την ασπρόμαυρη εκδοχή της.

Στον «Φωτογραφικό Κύκλο», κατά το πρόσφατο ακόμα παρελθόν, κάναμε κυρίως ασπρόμαυρες φωτογραφίες σε ποσοστό περίπου 95%. Οι λόγοι ήταν πολλοί. Οι απλούστεροι: επειδή έτσι είχαμε ξεκινήσει και έτσι έκαναν τότε οι περισσότεροι ή επειδή ήταν δύσκολη και δαπανηρή η έγχρωμη εκτύπωση. Οι πιο σύνθετοι: επειδή οι περισσότεροι φωτογράφοι που θαυμάζαμε ήταν της ασπρόμαυρης γενιάς και επειδή η εφαρμοσμένη φωτογραφία και η ζωγραφική από τις οποίες θέλαμε να διακριθούμε ήταν έγχρωμες. Και οι πιο κωμικοί: εκείνοι οι λόγοι που στηρίζονταν στις πιο απίθανες και αυθαίρετες θεωρητικές κατασκευές σε σχέση με την υπεροχή της ασπρόμαυρης φωτογραφίας. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το μεγάλο λεύκωμα με φωτογραφίες μελών του «Φωτογραφικού Κύκλου», στο οποίο η σχέση έγχρωμων και ασπρόμαυρων φωτογραφιών είναι περίπου στο πενήντα-πενήντα. Θα λέγαμε λοιπόν ότι η έκθεση αυτή ταιριάζει στον «Κύκλο» και ότι ο «Κύκλος» νομιμοποιείται να την κάνει.

Είναι προφανές ότι οι φωτογράφοι της έκθεσης, από τους οποίους ο καθένας εκθέτει μια φωτογραφία του σε δύο εκδοχές (έγχρωμη και ασπρόμαυρη), δεν παρουσιάζουν τη φωτογραφική δουλειά τους, ούτε καν ένα τμήμα της. Περισσότερο συμμετέχουν σε ένα εγχείρημα προορισμένο να ερεθίσει τη σκέψη μας και εκείνη των θεατών και να θέσει ερωτήματα, τα οποία ούτε μπορούν ούτε πρέπει να απαντηθούν. Οι επιλογές των φωτογραφιών ξεκίνησαν -όπως πάντα άλλωστε- από ένα γενικό καλλιτεχνικό κριτήριο, αλλά παράλληλα επηρεάστηκαν από το ειδικό κριτήριο του παιδαγωγικού διλήμματος που θέτει η βασική ιδέα του θέματος. Δηλαδή, να προκαλούνται ερωτήματα με την ασπρόμαυρη μετατροπή των φωτογραφιών. Οι φωτογραφίες επιλέχτηκαν από εμένα ύστερα από έρευνα των αρχείων που κρατώ με τις «καλές» φωτογραφίες των μελών του «Φωτογραφικού Κύκλου», τις οποίες κατά καιρούς μου εμπιστεύονται προς κρίσιν. Αυτό σημαίνει ότι τόσο οι φωτογράφοι όσο και εγώ, ως επιμελητής, συμφωνούμε πως οι φωτογραφίες αυτές παρουσιάζουν κάποιο καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. Οι φωτογραφίες που επιλέχτηκαν ήταν έγχρωμες και είχαν υποβληθεί έτσι από τους ίδιους τους φωτογράφους. Το γεγονός ότι επέλεξα ανάμεσα από τις έγχρωμες και όχι τις ασπρόμαυρες οφείλεται στο ότι η μετατροπή ξεκινάει αναγκαστικά από το χρώμα αφού τα ψηφιακά αρχεία αποδίδουν έγχρωμο αποτέλεσμα.

Οι επιλεγμένες φωτογραφίες έπρεπε να γεννούν ερωτηματικά και όχι να παρουσιάζουν κάτι αυτονόητο, ούτε να προτρέπουν με ευκολία προς μια απάντηση σχετικά με το ποια υπερτερεί. Αφού πρόκειται για καλές φωτογραφίες θα πρέπει λογικά -τόσο η μία όσο και η άλλη εκδοχή- με κάποιο τρόπο να δικαιώνονται. Μόνο που ο τρόπος φαίνεται να είναι ελαφρώς διαφορετικός στην κάθε περίπτωση και αυτό είναι που προκαλεί το ενδιαφέρον. Με αυτή λοιπόν την αμφιταλάντευση πρέπει πλέον να συνηθίσει να ζει ο (ψηφιακός) φωτογράφος και να εκφράζει κάθε φορά αποφασιστικά την επιλογή του.

Μια επιλογή όμως που ουδέποτε θα είναι απόλυτη (έστω και αν το νομίζει) και που θα φέρει μέσα της το σπέρμα μιας αμφιβολίας. Θα επιμείνω στη λέξη επιλογή, επειδή αυτή είναι ο γνώμονας κάθε καλλιτεχνικής δουλειάς, όπως άλλωστε και ο στόχος κάθε πνευματικής διαδικασίας. Η καλλιέργεια, δηλαδή, κριτηρίων ώστε μέσω αυτών να οδηγούμαστε σε πιο ακριβείς επιλογές. Έτσι διαμορφώνεται μια προσωπικότητα και έτσι συντίθεται μια καλλιτεχνική πρόταση. Η δυνατότητα (αλλά και ταυτόχρονα και η υποχρέωση και η ελευθερία) των πολλαπλών επιλογών είναι αυτή που τρόμαξε τους φωτογράφους, όταν η τεχνολογία τους επέτρεψε να βλέπουν αυτό που κάνουν μέσα από διαφορετικές εκδοχές. Όταν όμως αυξάνει το εύρος των επιλογών, τότε αυξάνει και ο βαθμός της ευθύνης του φωτογράφου απέναντι στο έργο του και μέσω αυτής διαμορφώνεται με πιο πρωτότυπο τρόπο η προσωπική του καλλιτεχνική σφραγίδα.

Πλάτων Ριβέλλης : Επιμελητής της έκθεσης και πρόεδρος του «Φωτογραφικού Κύκλου»

Γενικές Πληροφορίες

• Τοποθεσία: Ελληνοαμερικανική Ένωση, Μασσαλίας 22, Κολωνάκι
• Ημερομηνία: Εγκαίνια: 14 Οκτωβρίου 2015, στις 20.00
• Διάρκεια έως 11 Νοεμβρίου 2015
• Πληροφορίες: Τηλ.: 210 3680052 , www.hau.gr/culture