Πληροφορίες
Τα Αριστουργήματα της Συλλογής Γ.Ι. Κατσίγρα
από τη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας
Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα
23/6 ? 18/9/2011

Εγκαίνια: Τετάρτη, 22 Iουνίου 2011 στις 20:00
Διάρκεια έκθεσης: 23 Ιουνίου ? 18 Σεπτεμβρίου 2011
Ώρες λειτουργίας:
Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Σάββατο, Κυριακή: 10:00-18:00
Πέμπτη: 10:00-21:00
Παρασκευή: 10:00-21:00 (Ιούλιο-Αύγουστο: 10:00-18:00)

Τιμές εισιτηρίων: 6 ?, 3 ? (μειωμένο)
Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη
Βασιλίσσης Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, 106 71 Αθήνα
T: 210-3611206
F: 210-3611349
E: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
www.thf.gr

Μία συνοπτική παρουσίαση των ιδιωτικών συλλογών
στην Ελλάδα με αφορμή τη Συλλογή Γ.Ι. Κατσίγρα

«Όταν κάποιος από τους ιστορικούς της Νεότερης Ελληνικής Τέχνης στρωθεί να ερευνήσει συστηματικά το θέμα των ιδιωτικών συλλογών μας -κάτι που έχει γίνει σε άλλες χώρες, διακρινόμενες για προωθημένη αυτογνωσία- είμαι βέβαιος πως η έρευνα του θα φωτίσει ουσιωδέστατα πολλές πτυχές της νεότερης καλλιτεχνικής δημιουργίας, όπως εξελίχθηκε στον τόπο μας (με λίγο-πολύ εφήμερες μόδες και μια ντουζίνα δυνατούς δασκάλους) μα και τους επίμονους διαμορφωτές του καλαίσθητου γούστου στο Ελλαδικό κράτος» επισήμανε το 1990 ο Γ. Π. Σαββίδης. Παρόλο που βρισκόμαστε στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα μια τέτοια προσπάθεια δεν έχει ακόμα πραγματοποιηθεί αν και οι ιδιωτικές συλλογές έχουν συμβάλλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη του νεοελληνικού πολιτισμού.

Η Συλλογή του αείμνηστου γιατρού Κατσίγρα που σήμερα στεγάζεται στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα συγκροτεί το φανταστικό του μουσείο. Περισσότερα από επτακόσια έργα ζωγραφικής, χαρακτικής και σχεδίων αποκαλύπτουν το βλέμμα και την εμμονή του ιδρυτή της, στις αισθητικές αξίες της υψηλής τέχνης και στην έκφραση της νοηματικής τους υπόστασης. Η αναπαράσταση του ορατού κόσμου, η απεικόνιση του ελληνικού ορεινού και πεδινού τοπίου, οι προσωπογραφίες, οι εικόνες της μνήμης και της ζωής, αποτελούν τη βάση των εικαστικών του προτιμήσεων. Οι επιλογές του, ίσως, να εμπνέονται από τον προβληματισμό του Ρίλκε «Από πού θα μπορούσε να ξεκινάει η τέχνη αν όχι από εκείνη τη χαρά και εκείνη την ένταση ενός ατελείωτου ξεκινήματος;» Η τέχνη, έτσι, για τον ίδιο ορίζεται από την εποχή της και τη ζωγραφική της αλήθεια.

Ο Γιώργος Ι. Κατσίγρας γεννήθηκε στη Νέα Φιλιππούπολη της Λάρισας το 1914, πόλη που ίδρυσε ο πατέρας του με αρκετούς Φιλιππουπολίτες που είχαν εκδιωχθεί από την Ανατολική Ρωμυλία. Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και αναγορεύθηκε Διδάκτωρ της Χειρουργικής. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 άρχισε τη συλλογή έργων ζωγραφικής του και παράλληλα απέκτησε τα έπιπλα του γραφείου του κορυφαίου αρχαιολόγου, Ερρίκου Σλήμαν, που ήταν σχεδιασμένα από τον Ερνέστο Τσίλερ και κατασκευασμένα στη Βιέννη το 1880. Διαδραμάτισε ρόλο, όχι μόνο ως γιατρός και ιδιοκτήτης κλινικής, αλλά και ως πολίτης με αίσθημα ευθύνης απέναντι στον πολιτισμό του τόπου μας. Τη χρονική περίοδο 1950-65 απέκτησε σημαντικούς πίνακες των καλλιτεχνών: Κωνσταντίνου Μαλέα, Θεόφραστου Τριανταφυλλίδη, Γιώργου Γουναρόπουλου, Πολύκλειτου Ρέγκου κ.ά., ενώ παράλληλα ανέπτυξε φιλικές σχέσεις με τους καλλιτέχνες: Βασίλη Ιθακήσιο, Δημήτρη Γαλάνη, Σπύρο Βασιλείου, Αντώνη Κανά, Α. Τάσσο, Κώστα Μαλάμο, Δημήτρη Γιολδάση κ.ά με αντιπροσωπευτικά έργα των οποίων ολοκλήρωσε τη συλλογή του.

Το 1981 δώρισε στο Δήμο Λάρισας την πολύτιμη συλλογή των 781 έργων ζωγραφικής, χαρακτικών και σχεδίων με την προϋπόθεση να δημιουργηθεί μουσείο και νομικό πρόσωπο με την επωνυμία «Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα». Αργότερα στη δωρεά αυτή πρόσθεσε τα έπιπλα του Ερρίκου Σλήμαν, καθώς επίσης 1.250 βιβλία τέχνης και 4.500 βιβλία λογοτεχνίας και ποίησης. Το 1983 βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το βραβείο της Τάξεως των Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών. Απεβίωσε στη Λάρισα το 1998.

Η έκθεση «Τα Αριστουργήματα της Συλλογής Γ.Ι.Κατσίγρα» από την ομώνυμη Πινακοθήκη-Μουσείο στην πόλη της Λάρισας, που παρουσιάζεται στο Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη αποκαλύπτει μία σημαντική πτυχή της νεοελληνικής ζωγραφικής. Έργα, όπως: «Η Αποκαθήλωση» του Ν. Καντούνη, «Η Προσωπογραφία του Κ. Μελά» του Νικηφόρου Λύτρα, «Η Ζάκυθος» του Γ. Άβλιχου, «Η Προσωπογραφία της κυρίας Στεφάνου Ράλλη και της κόρης της» του Γ. Ιακωβίδη, «Η Αγία Καικιλία» του Θ. Ράλλη, «Το λιμάνι της Πάτρας» του Β. Χατζή, «Το Λαύριο», «Η Ακρόπολη», «Η Σπάρτη» και «Οι Δελφοί» του Κ. Μαλέα, «Το κορίτσι με τις γαλοπούλες» του Θ. Τριανταφυλλίδη, «Η γυναίκα με το σάλι» του Δ. Γαλάνη, «Τα Μέγαρα» του Νικόλαου Λύτρα, «Το σπίτι με την κόκκινη τέντα» του Μ. Οικονόμου, «Ο ναός της Αφαίας» του Γ. Στέρη, «Η πολιτεία» του Αγ. Αστεριάδη, «Το πορτρέτο κοριτσιού» του Π. Ρέγκου, «Το γυμνό» του Γ. Μόραλη και «Η διαδήλωση» του Γ. Ψυχοπαίδη, μεταξύ των άλλων, φανερώνουν τον πλούτο των διαφορετικών υψηλών ζωγραφικών κατακτήσεων των Ελλήνων καλλιτεχνών.

Πάθος και πνεύμα, περισυλλογή και εγρήγορση διακρίνονται στα έργα της Συλλογής Γ.Ι. Κατσίγρα. Πρόκειται πρωτίστως για πίνακες ζωγραφικής, οι οποίοι προτείνουν μια μαρτυρία για τον κόσμο και τον πολιτισμό μας. Ο πολυπρόσωπος χαρακτήρας των καλλιτεχνών της συλλογής μας δίνει μια πολύπλευρη εικόνα των αισθητικών τάσεων και των πολλαπλών αναζητήσεων. Έτσι, πέρα από την καθαρή ζωγραφική έκφραση του καθενός και την προσωπική του μυθολογία τους συνδέει η βαθιά τους αγάπη προς οτιδήποτε ελληνικό.

Η ζωγραφική από τη φύση της δεν αρκείται στη μία όψη των πραγμάτων γιατί βρίσκεται πάντοτε εκεί που ο άνθρωπος κατορθώνει να αναγνωρίσει τον εαυτό του και να τον εκφράσει με πληρότητα. Η Συλλογή Κατσίγρα, σ? ένα μεγάλο βαθμό, εκφράζει την ψυχή και το βλέμμα του δημιουργού της. Τα έργα που εκτίθενται στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη καταγράφουν με μοναδικό τρόπο το αληθινό και το ωραίο.

Στην τέχνη κάθε αληθινό έργο είναι απόλυτο, οριακό, ανυπέρβλητο, μοναδικό και αιώνιο. Η Συλλογή Κατσίγρα προσφέρει στο θεατή τη δυνατότητα της αισθητικής απόλαυσης, στην αποσπασματική της παρουσίαση, θυμίζοντας μας ότι στην τέχνη υπάρχει πάντα μία δυναμική συνέχεια?

Η δημιουργία και η δωρεά της Συλλογής του Γ.Ι. Κατσίγρα εντάσσεται στον κύκλο συλλογών των εμπνευσμένων συλλεκτών του τόπου μας, οι οποίοι με την πολύτιμη προσφορά τους συνέβαλαν καθοριστικά στην προάσπιση και προβολή της νεοελληνικής τέχνης. Μία σύντομη αναδρομή στο έργο τους φωτίζει το χθες και εδραιώνει τη θέση τους στο πολιτιστικό μας γίγνεσθαι.

Η ιδέα των ιδιωτικών συλλογών, όπως έχω γράψει και παλαιότερα, μεταλαμπαδεύτηκε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος από την Ευρώπη την εποχή της Αντιβασιλείας. Η σύσταση της δημιουργίας τους, μ? ένα διάταγμα του 1833 ανατέθηκε στο Υπουργείο Παιδείας. Η ιστορία βέβαια όπως εξελίχθηκε και έως τα μέσα περίπου του 20ού αιώνα δεν ήταν ανώδυνη ειδικότερα για τον λαϊκό πολιτισμό. Αριστουργήματα ξυλογλυπτικής, λιθογλυπτικής, κεραμοπλαστικής, μεταλλοτεχνίας και κεντητικής τέχνης μαζί με μοναδικά αργυρά και χρυσά κοσμήματα πουλήθηκαν στις αγορές τέχνης της Ευρώπης και της Αμερικής. Στη συνείδηση των Ελλήνων δεν ήταν κατασταλαγμένη η σπουδαιότητα της αξίας των ιδιωτικών συλλογών κάτι που είχε γίνει περίπου από τον 14ο αιώνα σε χώρες με προωθημένη πολιτιστική αυτογνωσία.

Οι συλλογές, έργων ζωγραφικής και χαρακτικής, του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου, ήταν ο πρώτος πυρήνας συγκέντρωσης των εθνικών καλλιτεχνικών θησαυρών, γύρω στο 1834. Τα δύο αυτά πνευματικά ιδρύματα συγκέντρωσαν έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών από τις δωρεές ιδιωτών. Με την πάροδο των χρόνων και έως το 1900 η συλλογή του Πανεπιστημίου περιελάμβανε 96 πίνακες, είκοσι από τους οποίους είναι των Βρυζάκη, Κριεζή, I. Δούκα και οι αποδιδόμενοι στους Rembrandt, Rubens και D?rer, μεταξύ των άλλων. Στο Πολυτεχνείο, την ίδια χρονική περίοδο, προσφέρθηκαν 163 πίνακες, ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν έργα των Βρυζάκη, Κουνελάκη, Κριεζή, Μαργαρίτη, Λύτρα, Οικονόμου, Bassano, Tiepolo και πολλά αγνώστων καλλιτεχνών. Εκατό περίπου ελαιογραφίες προέρχονται από τη μεγάλη δωρεά του Γεώργιου Αβέρωφ στο Πολυτεχνείο το 1899.

Η Εθνική Πινακοθήκη άρχισε να λειτουργεί το 1900, με την ψήφιση Νόμου στις 10 Απριλίου του ίδιου χρόνου, όπου προέβλεπε τη θέση εφόρου του Ιδρύματος. Ο μεγάλος ζωγράφος και εκφραστής της Σχολής του Μονάχου, Γιώργος Ιακωβίδης, ανέλαβε τη διεύθυνση της Εθνικής Πινακοθήκης, η οποία στεγαζόταν στο Πολυτεχνείο.

Ο Αλέξανδρος Αλεξάνδρου Σούτσος, διακεκριμένος νομικός και ιδρυτής της εταιρίας «Φίλων του Λαού» άφησε με τη διαθήκη του, το 1896, κληροδότημα για την ίδρυση «Μουσείου Ζωγραφικής», το οποίο να φέρει το όνομα του πατέρα του, Αλεξάνδρου Σούτσου, συνδέοντας έτσι το όνομα του με την ιστορία της Εθνικής Πινακοθήκης. Εκατόν επτά έργα, όπως: «Ο Μουσικός» του Καραβάτζιο, «Η Σταύρωση» του Παβία, μαζί με πίνακες των Γύζη, Λύτρα, Βολανάκη, Ράλλη κ.ά. συγκαταλέγονται στην τεράστια αυτή συλλογή την οποία δώρισε στο έθνος. Παράλληλα, σημαντικές συλλογές, όπως του Θεόδωρου και της Αικατερίνης Ροδοκανάκη με 122 έργα, του Γρηγόρη Μαρασλή με 30 έργα, του Δημήτρη Βικέλα με 10 έργα, της Ρωξάνης Κοζάκη - Τυπάλδου με 12 έργα, μαζί με των Γ. Μαυραγιάννη, Κ. Κάγκου, Μ. Δραγούμη, Θ. Ράλλη, Γ. Πετούση, Ι. Ρίζου, Κ. Παρθένη, Ι. Σερπιέρη, Α. Σάρτζεν, Γ. Κωνσταντινίδη, Γ. Τραπάντζαλη, Σ. Βελέντζα, Α. Μπενάκη, Ι. Γεννάδιου, Ν. Διαμαντόπουλου, Οικογένεια Μ. Ζαβιτσιάνου, Χ. Λαμπράκη, Π. Πλέσσα, Θ. Σεβαστόπουλου, Α. Γαλάνη, Μ. Σαλβάγου, Σ. Σκουλούδη, Δήμου Αθηναίων, Εθνικής Τράπεζας, Υπουργείου Εξωτερικών δωρήθηκαν στην Πινακοθήκη έως το 1931.

Το Μουσείο Μπενάκη, καρπός της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, εγκαινιάστηκε το 1931 πρωτοπαρουσιάζοντας τις προσωπικές συλλογές του Αντώνη Μπενάκη με έργα βυζαντινής και χριστιανικής τέχνης, κεντήματα, κοσμήματα, ιστορικά κειμήλια, πίνακες κ.ά. Στο μουσείο συμπεριλαμβάνονται οι συλλογές των Εμμανουήλ Μπενάκη, Αλεξάνδρας Χωρέμη, Πηνελόπης Δέλτα, Αργίνης Σαλβάγου, Γιώργου Ευμορφόπουλου, Μαρίνας Λάππα Διομήδους, Δαμιανού Κυριαζή και Ελένης Σταθάτου, μεταξύ των άλλων.

Η Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου εγκαινιάστηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας μόλις το 1976. Λειτουργεί με τη μορφή του Ν.Π.Δ.Δ. και αποτελεί το μεγαλύτερο πόλο έλξης δωρεών ιδιωτικών συλλογών. Δεκάδες συλλογές με έργα ζωγραφικής γλυπτικής και χαρακτικής, όπως των: Ι. Απέργη, Λ. Καυταντζόγλου, G. Rets, Λ. Κογεβίνα, Απ. Χατζηαργύρη, Δ. Καμπούρογλου, Θ. Θωμόπουλου, Α. Πάλλη, Αλ. Ζαχαρίου, Αν. Μπενάκη, Ε. Μαλέα, Μ. Τόμπρου, Αγ. Γιαλλινά, Οδ. Φωκά, Λ. Μανουσάκη, Ν. Μελισσίδη, Μ. Μεταξά, Ελ. Λαμπράκη, Γ. Μόσχου, Αρ. Χατζηαργύρη, Μ. Εμπειρίκου, Γ. Τσαρούχη, Δ. Γιολδάση, Σ. Ροδοκανάκη, Αλ. Οικονόμου, Γ. Γουναρόπουλου, Α. Τάσσου, Π. Καλλιγά, Π. Τέτση, Ι. Αβραμίδη, Αλ. Ιόλα, Θ. Στάμου, Γ. Γουναρόπουλου, Ν. Γιαννούση, Σ. Παρθένη, Ν. Χατζηκυριάκου ? Γκίκα, Γ. Μόραλη, Ι. Σχοινά, Β. Φωτιάδη κ.ά. Η πολύτιμη συλλογή του Ευριπίδη Κουτλίδη, από το 1977, ολοκληρώνει τη φυσιογνωμία και τον εκπαιδευτικό ρόλο της Εθνικής Πινακοθήκης- Μουσείου Αλέξανδρου Σούτσου. Η συλλογή Κουτλίδη παραχωρήθηκε με τη μορφή αυτόνομου ιδρύματος. Οι πλούσιες αυτές ιδιωτικές συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης, με έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και χαρακτικής, μας αποκαλύπτουν με τη θεματογραφία, την περιγραφική αφηγηματικότητα και τις διαφορετικές τεχνοτροπίες τα γνωρίσματα και το χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας.

Το Μουσείο Βορρέ ιδρύθηκε από τον Ίωνα Βορρέ το 1982 στην Παιανία Αττικής, το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο ιδρύθηκε από το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή το 1982, το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ το 1983, η Πινακοθήκη Πιερίδη που ιδρύθηκε το 1985 με πρωτοβουλία του προέδρου του ομώνυμου ιδρύματος κ. Δημήτρη Πιερίδη (ανέστειλε τη λειτουργία της το 2003), η Πινακοθήκη Ευάγγελου Αβέρωφ εγκαινιάστηκε το 1988 στην ιδιαίτερη πατρίδα του γνωστού πολιτικού και συγγραφέα στο Μέτσοβο, η Πινακοθήκη Κουβουτσάκη στην Κηφισιά το 1995, η Συλλογή Πρόδρομου Εμφιετζόγλου στεγάζεται από το 1999 στην Πινακοθήκη του ιδρυτή της στα Ανάβρυτα Αττικής, το Μουσείο Φρυσίρα που εγκαινιάστηκε το 2000, το Μουσείο Ηρακλειδών-Experience in Visual Arts το 2004,το Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη το 2007, μεταξύ των άλλων. Αρκετοί Έλληνες καλλιτέχνες φρόντισαν για τη δημιουργία των προσωπικών τους μουσείων δωρίζοντας ταυτόχρονα και τα έργα τους σ? αυτά όπως οι Γκίκας, Σπυρόπουλος, Τσαρούχης, Takis, Καπράλος, Γουναρόπουλος, Βασιλείου, Τσόκλης, Μυλωνά, Κατσουλίδης κ.ά.

Το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (με πυρήνα τη δωρεά 250 έργων του Αλέξανδρου Ιόλα), το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο, το Τελλόγλειο Ίδρυμα, η Πινακοθήκη Χ. & Σ. Μοσχανδρέου στο Μεσολόγγι, η Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας-Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα, Ίδρυμα Π. & Μ. Κυδωνιέως, η Δημοτική Πινακοθήκη Ρεθύμνης «Λ. Κανακάκις» - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης και το Ίδρυμα Γ. & Α. Μαμιδάκη, μεταξύ των άλλων, σηματοδοτούν τη μεγάλη αγάπη των ιδιωτών στο χώρο της τέχνης, έτσι ώστε όχι μόνο να διαφυλάττουν τους καλλιτεχνικούς θησαυρούς του τόπου μας, αλλά να συμβάλουν δυναμικά στην πολιτιστική μας αφύπνιση.

Με την ευκαιρία της έκθεσης «Τα Αριστουργήματα της Συλλογής Γ.Ι. Κατσίγρα» από τη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα εκφράζω τις θερμές μου ευχαριστίες στο Δ.Σ. και ιδιαίτερα στον Πρόεδρο και Δήμαρχο Λαρισαίων, κ. Κωνσταντίνο Τζανακούλη, στην Αντιπρόεδρο, κα. Βικτώρια Λύτρα, στη Διευθύντρια, κα. Πόπη Βαλασσά και φυσικά στον κ. Βασίλη και κα. Μαρίνα Θεοχαράκη, Πρόεδρο και Αντιπρόεδρο αντίστοιχα του ομώνυμου Ιδρύματος, που χάρη στην πρωτοβουλία τους πραγματοποιείται η παρουσίαση της πολύτιμης συλλογής στην Αθήνα, καθώς και στον Γενικό Διευθυντή, κ. Φώτη Παπαθανασίου μαζί με τους ακούραστους συνεργάτες του Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη.

ΤΑΚΗΣ ΜΑΥΡΩΤΑΣ
Διευθυντής Εικαστικού Προγράμματος
Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη