Γύρω στο 1540 χρονολογείται η αποκαλούμενη μανιεριστική κρίση του Τισιανού, με τις τοιχογραφίες της Καππέλλα Σιστίνα. Οι πίνακες του Τισιανού χάνουν το χρωματικό σφρίγος τους, την αμεσότητα της παραστάσεως, η φωτεινότητα υποχωρεί για να δωθεί μεγαλύτερη έμφαση στην πλαστικότητα των σωμάτων κατά το πρότυπο του Μιχαήλ Άγγελου. Το περίφημο δέιγμα της νέας αυτής τάσεως είναι ο "Στέφανος εξ ακανθών" του 1542. στη Φερράρα ο Τισιανό, ανέλαβε να εκτελέσει την προσωπογραφία του Παύλου Γ', ολόσωμη και το 1545, ζωγράφισε στη Ρώμη δύο αριστουργήματα, τη "Δανάη" και την προσωπογραφία του πάπα με τους ανηψιούς του Αλέξανδρο και Οκτάβιο, έργα που αντιπροσωπεύουν το ξεπέρασμα της μανιεριστικής κρίσεως και την επιστροφή στον έντονο και δονούμενο χαρακτηριστικό χρωματισμό του, στην εφευρετική ελευθερία, που του επτρέπει να συλαμβάνει με εκπληκτική ψυχολογική οξυδέρκεια, μια ζωντανή στιγμή της ιστορικής πραγματικότητας και των ηθών της ιταλικής Αναγεννήσεως.

Το «Εικονοστάσιο της Μεταστάσεως» 1518, που ζωγράφισε ο Τισιανό για την Σάντα Μαρία Γκλοριόζα των Φράρι στη Βενετία, είναι ένα από τα καλύτερα έργα του και διακρίνονται τα συμπτώματα της τοσκανό-ρωμαϊκής επιδράσεως. Επίσης ο πίνακάς του «Βάκχος και Αριάδνη» (1520-1523), βασίζεται σε ιστορίες των ρωμαίων ποιητών Οβίδιου και Κάτουλου και δείχνει τον θεό του κρασιού Βάκχο, να σπεύδει σε βοήθεια της Αριάδνης, κόρη του βασιλιά Μίνωα, που είχε εγκαταλειφθεί από τον εραστή της, τον Θησέα στη Νάξο. Η σύνθεση εστιάζει στη μορφή του Βάκχου. Η ασυγκράτητη δυναμική της στάσης του, αναδεικνύεται και από την λάμψη των χρωμάτων και το μακρινό ανοιχτό τοπίο. Ο Βάκχος ακολουθείται από την κεφάτη παρέα του. (Φωτογραφία αριστερά: Βάκχος και Αριάδνη, 1520-1523)

Τισιανός Βετσέλλιο (Vecellio Tiziano ή Titian), (Πιέβε ντι Καντόρε 1487-Βενετία 1576). Ιταλός ζωγράφος της ακμής της Αναγεννήσεως. Γεννήθηκε στο Πιέβε ντι Καντόρε, μικρή κωμόπολη στην Ιταλική πλαγιά των βουνών του Τυρόλου το 1487. Ο πατέρας του Γκρεγκόριο, που ανήκε σε παλαιά οικογένεια προκρίτων, ήταν νομομαθείς. Άνθρωπος καλλιεργημένος και νοήμων, δεν αντιτάχθηκε στην πρώιμη καλλιτεχνική κλίση του γιού του. Ο Τισιανό, σε ηλικία δέκα χρονών, στάλθηκε στη Βενετία για να σπουδάσει ζωγραφική. (Φωτογραφία αριστερά: Αυτοπροσωπογραφία, 1567).

Σιμόνε Μαρτίνι (Simone Martini), Ιταλός ζωγράφος, (Σιένα 1284-Αβινιόν 1344). Ένας από τους μεγαλύτερους γοτθικούς καλλιτέχνες και εκπροσώπους της σχολής της Σιένας του 14ου αιώνα. Η δραστηριότητά του είναι άγνωστη ως το 1315, που η Κοινότητα της Σιένας παράγγειλε στον Μαρτίνι μια «Μαεστά» (Παναγία εν Δόξη). Το πρώτο σωζόμενο χρονολογημένο έργο του είναι η «Μαεστά», νωπογραφία του 1315 στο δημαρχείο της Σιένας. Ο Μαρτίνι οργάνωσε την σύνθεση με μια ιδιαίτερη αίσθηση του χώρου. Αντικατέστησε την ιερατική ακινησία των αγίων της «Μαεστά» της μητροπόλεως της Σιένας με την έντονη συνομιλία των μορφών, που αν και τοποθετημένες σε διαφορετικά επίπεδα, συντονίζουν την προσευχή τους με τις ζωηρές διασταυρώσεις των βλεμμάτων και με τον απαλό ρυθμό της γραμμής, που διατρέχει τις μορφές και καταλήγει στην κυματοειδή κίνηση του κιβωρίου.