Κυριακή, 11 Μαρτίου 2012 01:09

Video Art - Βιντεοτέχνη

Γράφτηκε από την 

Την τηλεόραση ως πυρηνικό παράγοντα στον κόσμο των Media και το video ως μέσο οπτικής κατοχύρωσης προϊόντων καλλιτεχνικής έκφρασης, που είναι σκόπιμα είτε εφήμερα, λόγω του ότι πρωταγωνιστεί το ανθρώπινο σώμα, είτε απρόσιτα στο κοινό. Όμως από τις αρχές της δεκαετίας του '60 ως τις αρχές του '80, διαμορφώθηκε ως σχετικά ανεξάρτητη τάση η Video Art ή Videokunst, δηλαδή μια τέχνη που παράγει έργα με την χρήση της τηλεοπτικής τεχνολογίας.

Η Video Art ταυτίζεται τόσο με έναν ιδιαίτερο τρόπο παραγωγής, όσο και με την ενεργοποίηση των ψυχολογικών και φυσιολογικών παραγόντων που παρεμβαίνουν στην επικοινωνία. Ο καλλιτέχνης του video χρησιμοποιεί ένα υλικό βάσης που του δίνει τη δυνατότητα να καταγράφει εικόνες και ήχους σε μια ηλεκτρονική κάμερα, που είναι συνδεδεμένη με ένα μαγνητοσκόπιο, που συνδέεται με ένα monitor, που αναμεταδίδει αυτοστιγμεί την κινηματογραφημένη εικόνα.

1Nam June Paik Ommah 2005Nam June Paik, OmmaΟ Wulf Herzogenrath (1944-), που πρώτος την πρόβαλε συστηματικά στην Documenta 6 το 1977, τονίζοντας ότι δεν πρόκειται για νέο στυλ, αλλά για νέο μέσο. Λέει πως καλλιτέχνης του video, είναι αυτός που αντί για μολύβι ή σμίλη έχει μαζί του μια video camera και για να μορφοποιήσει τις ιδέες του, δεν χρειάζεται βάθρο ή καρφί στο λευκό τοίχο της γκαλερί, αλλά μια συσκευή τηλεόρασης, ένα monitor. Το video είναι ένα τεχνικό ηλεκτρονικό μέσο, το οποίο, όπως πολλές άλλες τεχνικές παραγωγής εικόνων, δεν εφευρέθηκε από καλλιτέχνες, αλλά χρησιμοποιείται από αυτούς. Η Video Art άρχισε σαν μια μορφή αισθητικής και πολιτικής αντίδρασης στην τηλεόραση. Το 1971 οι Steina (1940-) και Woody Vasulka (1937-), ανοίγουν ένα κέντρο Video Art, που ονομάζεται The Kitchen.

1Wolf Vostell 1969Wolf Vostell, Σταθερός κυκλοφορίας, Κολωνία, 1969Επίσημη αφετηρία της μπορεί να θεωρηθεί η Έκθεση μουσικής – Ηλεκτρονική τηλεόραση του Nam June Paik (1932-2006). Κορεάτης καλλιτέχνης από το 1979 καθηγητής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Dusseldorf και στην γκαλερί Παρνασσός του Wuppertal τον Μάρτιο του 1963. Διαταράσσοντας ο ίδιος, αλλά και οι θεατές με δική του παρότρυνση το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο, παραμόρφωνε την εικόνα δώδεκα τηλεοράσεων, καθιστώντας την αφηρημένη (TV De-collage). Έτσι παρήγαγε ένα είδος ηλεκτρονικής ζωγραφικής. Ένα μήνα αργότερα ο Wolf Vostell (1932-1998) έθαψε στη φάρμα του George Segal στη Νέα Υόρκη μια τηλεόραση ενώ έπαιζε, αφού την τύλιξε με αγκαθωτό σύρμα. Τον Σεπτέμβριο του 1963, μετά από ένα πρόγραμμα έξι λεπτών χωρίς ειρμό, οδήγησε το κοινό των εγκαινίων σε ένα λατομείο του Wuppertal, όπου πυροβόλησε την συσκευή.

Nam June PaikΤV 1969Nam June Paik, Στηθόδεσμος απο ΤV για ζωντανό γλυπτό, 1969Η τηλεόραση σε αυτές τις περιπτώσεις αντιμετωπίζεται ως αντικείμενο και μέσο επικοινωνίας το οποίο παρενοχλείται, βασανίζεται και τελικά θανατώνεται. Οι πληροφορίες που παρέχει παραμορφώνονται, η ροή τους διακόπτεται, ο μονόδρομος καταργείται, ο καλλιτέχνης παίρνει τη θέση του θεατή, τον ελευθερώνει και τιμωρεί την τηλεόραση. Η πρώτη ζωντανή μετάδοση ενός καλλιτεχνικού δρώμενου με βάση την τεχνολογία του Video-synthesizer, οφείλεται στον Paik. Το 1969, η Charlotte Moorman, σε μια action με τον τίτλο «Στηθόδεσμος από TV για ζωντανή γλυπτική», έπαιξε τσέλο μπροστά σε ένα κοινό που έβλεπε τον εαυτό του σε δύο μικροσκοπικά monitors, τοποθετημένα μπροστά στο στήθος της, ενώ η εικόνα διακοπτόταν συνεχώς από εκκωφαντικές, γιαπωνέζικες διαφημίσεις.

Nam June PaikTV John Cage 1990Nam June Paik, Μνημείο απο TV στον John Cage, 1990Το 1982 ο Paik δήλωσε ότι για αυτόν στόχος της Video Art πρέπει να είναι η λύτρωση του ανθρώπου από την τυραννία της τηλεόρασης. Δύο χρόνια αργότερα, σχολιάζοντας στο περιοδικό Time μια εκπομπή που επρόκειτο να παρουσιάσει στην τηλεόραση με τίτλο «Καλημέρα κύριε Orwell», είπε ότι το 1984 επί μια ώρα θα προσπαθούσε να πείσει τον κόσμο ότι το 1984 δεν θα ήταν τόσο φοβερό, όπως το είχε προβλέψει ο Orwell το 1949. Μουσικός, όπου σε ένα ρεσιτάλ κομμάτιασε ένα βιολί πάνω στο τραπέζι, ενώ στην πρεμιέρα της «Σπουδής για πιάνο» στην Κολωνία το 1960, διέκοψε απότομα, άρχισε να κλαίει, πετάχτηκε έξω από την σκηνή, έκοψε την γραβάτα του John Cage και περιέλουσε το κεφάλι του με ένα μπουκάλι σαμπουάν. Χρησιμοποίησε την τηλεόραση, όχι τόσο ως μέσο κριτικής, όσο ως δυνατότητα μεταφοράς. Στη δεκαετία του '70, πέρασε από την Video Installation, στη γλυπτική Video, συνθέτοντας με συσκευές τηλεόρασης ρομπότ, καλύβες, κήπους και αργότερα, το 1989, ιστορικά πρόσωπα, όπως ο Voltaire, o Robespierre, o Diderot και ο Jean-Jacques Rousseau.

Nam June Paik Biennale1993Nam June Paik στην 45η Biennale της Βενετίας, 1993Τα βασικότερα χαρακτηριστικά ενός έργου Video Art, από τα οποία προκύπτουν έμμεσα οι δυνατότητες και οι ιδιαιτερότητες αυτού του νέου μέσου έκφρασης είναι, ότι βασίζεται σε μια υλικοτεχνική υποδομή υπό συνεχή εξέλιξη και τελειοποίηση. Παράγεται και αναπαράγεται γρήγορα και οπουδήποτε, επιτρέποντας τον άμεσο έλεγχο του τελικού προϊόντος, χωρίς τη δαπανηρή μεσολάβηση των εργαστηρίων. Χάρη στην ψηφιακή τεχνολογία οι δυνατότητες είναι μεγαλύτερες από του κινηματογράφου. Είναι προσιτό μέσα από την ηλεκτρομαγνητική του εναποθήκευση και σε αντίθεση με τους πίνακες ή τα γλυπτά, είναι άυλο. Διευρύνει και αλλάζει τις οπτικές μας συνήθειες. Ενώ ο πίνακας μπορεί να παρατηρηθεί σε μια στιγμή όπως και το γλυπτό, αυτό ζωντανεύει μέσα από τη διάσταση του χρόνου.

Ακόμα και αν δεν υπάρχει διήγηση, η ίδια εικόνα μπορεί να παρουσιάζεται σε ρυθμική επανάληψη. Η δομή μεταβίβασης της πληροφορίας του, είναι διαφορετική από εκείνη της τηλεόρασης, του κινηματογράφου, της φωτογραφίας και του μαγνητοφώνου. Στην Video Art μετατρέπεται σε ισότιμα φορτισμένο κώδικα πληροφορίας. Καθιστά δυνατή τη σύγχρονη παρουσία καλλιτεχνικής πράξης και πραγματικού γεγονότος και δεν προσφέρεται για κατανάλωση από τα τηλεοπτικά δίκτυα.

1Urlike Rosenbach Or-Phelia Videoinstallation 1987Urlike Rosenbach, Or-Phelia, Videoinstallation, 1987Η Urlike Rosenbach (1943-), εκπρόσωπος της Video Art, τις πρώτες βιντεοκασέτες τις είδε στην έκθεση Prospect 71 στην Kunsthalle του Dusseldorf. Μετά από δύο μήνες απέκτησε το πρώτο της συγκρότημα video. Με την κάμερα άρχισε να ελέγχει τον ίδιο τον εαυτό της, τη ζωή της, το περιβάλλον της, τις κινήσεις του σώματός της και τις ψυχικές της αντιδράσεις. Με τις τεχνικές δυνατότητες του video, έκπεμπε αυτόνομα και απευθείας ζωντανά. Οι καλλιτέχνες αισθάνονταν ότι είχαν το μέσο να διαδώσουν τα έργα τους, σύμφωνα με τον τρόπο που η κοινωνία έβλεπε την πραγματικότητα. Με τις εκπομπές Video, ήθελε να επιτύχει ένα βαθμό διάδοσης πολιτιστικών αξιών, που κανένα μουσείο, καμία γκαλερί και κανένα βιβλίο δεν μπορούσε να φτάσει. Η Οπτική Επικοινωνία, άρχισε να καθορίζει την παιδεία. Την ανάγκη μετάδοσης του πολιτισμού και της τέχνης με διαφορετικό και νέο τρόπο, ένιωθαν τα μουσεία και οι γκαλερί. Η διάδοση άρχισε να έχει μεγαλύτερη αξία από τις πωλήσεις.


Wolf Vostell VOAEX 1976Wolf Vostell, VOAEX γλυπτική, 1976Η Friederike Pezold (1954-), διαπιστώνει ότι, σε αντίθεση με την κινηματογραφική κάμερα, με την video-camera μπορεί ταυτόχρονα να βρίσκεται μπρος και πίσω της, δηλαδή να είναι συνάμα ζωγράφος και μοντέλο. Μπορεί να απεικονίζει τον εαυτό της και να ελέγχει το αποτέλεσμα μέσω του monitor. Είναι η πιο άμεση μεταγραφή και η πιο γνήσια μετάπλαση μιας ιδέας. Δημιουργήθηκε ένας νέος τρόπος θέασης του σώματος και μια νέα αίσθηση για αυτό. Οι άνθρωποι γνωρίζουν την πίσω πλευρά της σελήνης, αλλά αγνοούν το πίσω μέρος του ίδιου τους του σώματος. Με την video-camera μπορεί να δει τον εαυτό του από πίσω.

Ο Ernst Mitzka (1945-), παραλληλίζει με μια Biblia Pauperum, που εξηγεί στους πτωχούς τω πνεύματι τη Βίβλο. Το Video θα έδινε στον κόσμο τη δυνατότητα να αποκτήσει με εικόνες, μια γνώση βασισμένη στις αισθήσεις. Εικόνες γεμάτες αισθήσεις είναι της Βελγίδας Marie-Jo Lafontaine (1950-), ή το «Χωράφι» 1981, της Barbara Hammann (1945-). Ένα πιρούνι οργώνει επί οκτώ ολόκληρα λεπτά και σε συνεχές gross plan, ένα γυμνό στήθος που αναπνέει, ώσπου τελικά αγγίζει τη θηλή. Είναι μια αριστοτεχνική άσκηση επιθετικότητας και ευαισθησίας. Η Video Art επιχείρησε να αλώσει την τηλεόραση. Ο Bazon Brock επισημαίνει ότι, με την ανάπτυξη του πολιτιστικού clip, τα ηλεκτρονικά μέσα βοήθησαν στην ιστορία της τηλεόρασης και του κινηματογράφου, για τη μετάπλαση του υλικού κόσμου μας σε πνεύμα.


Φωτογραφίες έργων:




Βιβλιογραφία:
- Άλκης Χαραλαμπίδης, 1993, «Η Τέχνη του Εικοστού Αιώνα», Τόμος 3ος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων και Περιοδικών
- Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Παρισιού, 1991, «Ομάδες, Κινήματα, Τάσεις της σύγχρονης τέχνης μετά το 1945», Εξάντας Εκδοτική Α.Ε.
- Σταύρος Τσιγκόγλου, 2000, «Η Τέχνη στο τέλος του αιώνα», Τα Νέα της τέχνης, Αθήνα
- Ιστοσελίδα της Wikipedia

Κατερίνα Ρουμπέκα

Eιμαι απόφοιτος της Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ απο το 2006 ενώ παράλληλα απέκτησα και τον τίτλο του τεχνικού συντήρησης έργων ζωγραφικής απο δημόσιο ΙΕΚ. Από το 1996 έχω λάβει μέρος σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις ενώ σε μια εξ αυτών απέσπασα και βραβείο. Πιο πρόσφατη έντονη δημιουργική εμπειρία, τα καθήκοντα μου ώς βοηθός σκηνοθέτη σε ταινία μικρού μήκους που φτιάχτηκε απο το artspot.gr