Κυριακή, 26 Φεβρουαρίου 2012 20:56

Έλληνες ζωγράφοι της γενιάς των χρόνων 1923-1940. Μέρος Β'.

Γράφτηκε από την 

Ο Χρίστος Καράς (1930) είναι ένας καλλιτέχνης σημαντικών αναζητήσεων σε διάφορες κατευθύνσεις. Μετά τις πρώιμες προσπάθειές του στο κλίμα των παραδοσιακών τάσεων, προχώρησε σε μία ζωγραφική στην οποία συνδυάζονται η χρωματική γλώσσα του Εξπρεσιονισμού με τον προβληματικό χώρο του Σουρεαλισμού, γλώσσα που καταλήγει σε εξαιρετικά εκφραστικά αποτελέσματα. Ουσιαστικά, στις πιο χαρακτηριστικές προσπάθειές του έχουμε μια καθαρά προσωπική σουρεαλιστική ζωγραφική.


P.6378Παύλος, Πουκάμισα, πριν το 1981, Affiches massicotees , 96 x 80 εκ.Με τον Παύλο [Διονυσόπουλο] (1930), ζωγράφο και κατασκευαστή, έχουμε ένα ακόμη αξιόλογο δημιουργό που βασίστηκε στη χρήση νέων υλικών (πλεξιγκλάς και ξύλο, αρχικά, και χαρτί κομμένο σε λεπτές φέτες, μετέπειτα) και τεχνικών και διακρίθηκε για την τόλμη των πειραματισμών του. Με τα ίδια υλικά στη ζωγραφική και τις κατασκευές, επιτυγχάνει έναν προσωπικό συνδυασμό διακοσμητικότητας και εκφραστικής δύναμης.

Ο Κωνσταντίνος Ξενάκης (1931) αποτελεί την πιο χαρακτηριστική και ολοκληρωμένη προσπάθεια της επιβολής της «Τέχνης σημείων» (Signal Art). Στο έργο του κατόρθωσε να συνδυάσει σε νέα σύνολα εικόνες όλου του πολιτιστικού παρελθόντος της ανθρωπότητας, από τα σημεία της αιγυπτιακής ιερογλυφικής γραφής και τα πρώτα αλφάβητα έως τα λατρευτικά είδωλα της προκολομβιανής εποχής.

show image in imgtagΞενάκης Ν., Texte sans raison, 2007.Με τη μετακίνηση από το κινητικό περιβάλλον στο ζωγραφικό επίπεδο και από το ζωγραφικό επίπεδο εκ νέου στο χώρο, ο καλλιτέχνης επεσήμανε προβλήματα κοινωνικής σημειολογίας. Αυτή, αποτελεί και την πρωταρχική δομή του ιδιαίτερα πλούσιου έργου του προικισμένου δημιουργού, ο οποίος δεν έπαψε ποτέ να αναζητεί νέους εκφραστικούς τρόπους που να αποπνέουν τη γνησιότητα και αμεσότητα μιας οικουμενικής γλώσσας.

Μια άλλη προσπάθεια έχουμε από την Χρύσα [Βαρδέα-Μαυρομιχάλη] (1933), που ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Η γλυπτική δημιουργία της Χρύσας χαρακτηρίζεται από διαρκή έρευνα και εκμετάλλευση του τυχαίου. Ξεκινώντας γύρω στα 1955 από επιτοίχιες συνθέσεις με βέλη και γράμματα, που αξιοποιούν τις αντιθέσεις του φωτός και της σκιάς, εισήλθε το 1957 σε μια πενταετία πειραματισμών. Έτσι, από τυχαία χυμένο γύψο σε χάρτινα κιβώτια προέκυψαν τα "Κυκλαδικά Βιβλία", που χαρακτηρίστηκαν προάγγελοι του Μινιμαλισμού.

P.6175Χρύσα, Multiple 8/12, πριν το 1980, Νέον - Πλεξιγκλάς , 48 x 38 εκ.Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της εργασίας της υπήρξε η ενασχόλησή της με τη γραφή και την προβολή των εικαστικών της δυνατοτήτων, ανεξάρτητα από το νόημα που αυτή μεταφέρει. Είτε χαράζει σε οριζόντιες ζώνες κεφαλαία γράμματα είτε επαναλαμβάνει ένα και μόνο γράμμα, ενδιαφέρεται για τη δύναμη της μη αναγνωρίσιμης έννοιας των γραμμάτων και των λέξεων, κάτι που στη συνέχεια θα την οδηγήσει σε πίνακες εμπνευσμένους από τη δομή της εφημερίδας. Από το 1962 άρχισε να χρησιμοποιεί το νέον, που έγινε το σήμα κατατεθέν της δουλειάς της, συνδυάζοντας το υλικό, την τεχνολογία και τις εντυπώσεις που της δημιουργεί η Νέα Υόρκη. Η προσπάθεια αυτή βρήκε την κορύφωσή της στις Πύλες της Times Square, μια συναρμογή διαφορετικών υλικών και στοιχείων. Τα βιώματά της από το αστικό τοπίο των μεγαλουπόλεων και η νέα τεχνολογία είναι τα στοιχεία που αποτελούν την αστείρευτη πηγή της έμπνευσής της.

P.7053Μυταράς Δ., Καθιστή ανδρική μορφή, 1979 - 1980, Ακρυλικό σε μουσαμά , 190 x 220 εκΣημαντικός δημιουργός στο κλίμα των παραστατικών τάσεων είναι ο Δημήτρης Μυταράς (1934). Αφετηρία της τέχνης του υπήρξαν από τα σπάργανα της μεγάλης σταδιοδρομίας του οι ανθρώπινες μορφές. Οι συνθέσεις του Μυταρά διακρίνονται για τον έντονο συναισθηματικό χρωματισμό τους, κινούμενες μεταξύ ενός άλλοτε περισσότερο ρεαλιστικού ιδιώματος και άλλοτε εγγύτερα σε εξπρεσιονιστικούς τρόπους έκφρασης. Το σχέδιο θεωρεί ότι είναι ελλειπτικό, αλλά και δυναμικό. Οι γραμμές των έργων του περιγράφουν απλά τις μορφές, χωρίς όμως ιδιαίτερες λεπτομέρειες. Πλάθουν ογκομετρικά το χώρο και ορίζουν προοπτικά τον τόπο της δράσης. Το χρώμα, για τον ίδιο, είναι θαυμασμός, θυμός, ένταση, αλλά ταυτόχρονα είναι και διαμαρτυρία ή μία γροθιά στο στομάχι, διαδραματίζοντας έναν ισότιμο ρόλο. Γι' αυτό άλλωστε έχει χαρακτηριστεί και ζωγράφος των χρωμάτων.

P.5505Φασιανός Αλ., Χειρομάντης στο δωμάτιό του, 1977, Ακρυλικό σε μουσαμά , 194 x 129 εκ.Μια άλλη αξιόλογη προσπάθεια έχουμε από τον Αλέκο Φασιανό (1935), ο οποίος ήταν μαθητής του Γιάννη Μόραλη στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου φοίτησε από το 1956 έως το 1960. Συνέχισε με σπουδές λιθογραφίας στο Παρίσι (1960 - 1963), ως υπότροφος της γαλλικής κυβέρνησης. Τα επόμενα χρόνια άρχισε να μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα στην ελληνική και τη γαλλική πρωτεύουσα. Την πρώτη του ατομική έκθεση, που παρουσιάστηκε το 1960 στην γκαλερί "Α23" στην Αθήνα, ακολούθησε μια πολυπληθής σειρά παρουσιάσεων στην Ελλάδα αλλά και στο διεθνή χώρο, σε πόλεις όπως το Παρίσι, το Μόναχο, το Αμβούργο, το Μιλάνο, η Ζυρίχη, η Στοκχόλμη, το Λονδίνο και το Τόκυο. Στις συμμετοχές του σε διεθνείς εκθέσεις συγκαταλέγονται οι Μπιενάλε του Σάο Πάολο (1971), της Βενετίας (1972) και η Μπιενάλε Γραφιστικής του Μπάντεν - Μπάντεν (1985). Το 2004 πραγματοποιήθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη αναδρομική έκθεση των έργων του με τίτλο "Φασιανός, Μυθολογίες του καθημερινού". Εκτός από τη ζωγραφική και τη χαρακτική, έχει επίσης ασχοληθεί με την εικονογράφηση βιβλίων, τις εφαρμοσμένες τέχνες αλλά και τη συγγραφή κειμένων και τη σκηνογραφία• συνεργάστηκε μάλιστα με το Εθνικό Θέατρο (1975, 1976, 1978).

Η αρχαία ελληνική αγγειογραφία, η βυζαντινή και λαϊκή παράδοση, η ζωγραφική του Θεόφιλου αλλά και τύποι της σύγχρονης τέχνης βρίσκονται στο υπόβαθρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Φασιανού, που, μέσα από το καθαρό και ενιαίο χρώμα, το ελεύθερο και δεξιοτεχνικό σχέδιο, την "παιδικότητα" και την ευαισθησία της απόδοσης, καταλήγει σε προσωπικές διατυπώσεις. Στο έργο του κυρίαρχη είναι η ανθρώπινη μορφή - χαρακτηριστικές είναι οι φιγούρες του ποδηλάτη ή του καπνιστή, που επανέρχονται στη ζωγραφική του -, ενώ σε πιο περιορισμένη έκταση απεικονίζει και άλλα θέματα, όπως νεκρές φύσεις.


Βιβλιογραφία:

  • Χρήστου Χρ., Ελληνική Τέχνη, Ζωγραφική 20ού αιώνα, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1996.
  • Επίσημο site Εθνικής Πινακοθήκης: http://www.nationalgallery.gr
Μαρία Μποϊλέ

Είμαι υποψήφια διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης στο ΑΠΘ και υπότροφος του ΙΚΥ. Αποφοίτησα από το τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, ενώ στο πλαίσιο του Προγράμματος Erasmus τμήμα των σπουδών μου ολοκληρώθηκε στο Università Cattolica del Sacro Cuore του Μιλάνου. Είμαι κάτοχος του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στο γνωστικό αντικείμενο Ιστορίας της Τέχνης του ΑΠΘ και του ΜΔΕ Διοίκησης Πολιτισμικών Μονάδων του ΕΑΠ.