Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ συνήθιζε να λέει πως πάνω από όλα έκανε διασκεδαστικές ταινίες. Δεν ήθελε τον θεατή μονάχα να τρομάζει ή να γελάει ή να βλέπει ανούσια δράση. Ήθελε να φτιάχνει ταινίες που να έχουν όλα αυτά μαζί και στο τέλος ο κόσμος να τη συζητάει και να τη θυμάται. Το αν το κατάφερε νομίζω το γνωρίζουμε πολύ καλά όλοι μας πια. Σήμερα ο Κρίστοφερ Νόλαν φαίνεται πως έχει, ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους auteur, την ίδια πεποίθηση.
Όταν βγήκα από την δημοσιογραφική προβολή του ?Inception? του Κρίστοφερ Νόλαν έκανα στη σειρά τέσσερις σκέψεις που ουσιαστικά καθόρισαν την άποψη μου για την ταινία αυτή. Πρώτα από όλα πως η λέξη «όνειρο» ή «όνειρα» μετά από αυτή την ταινία αποκτάει και μία επιπλέον βαρύτητα καθώς θα συνδέεται με το ?Inception?. Πολύ δύσκολα κάποιος σινεφίλ θα συζητήσει για όνειρα και δεν θα κάνει αναφορά στο φιλμ. Είναι σαν να μιλάμε για ρώσικη ρουλέτα χωρίς να αναφέρουμε τον «Ελαφοκυνηγό». Δεύτερον πως υπάρχουν κάποιες ταινίες που δεν τίθεται θέμα προσωπικού γούστου πλέον για το αν θα αρέσει σε κάποιον ή όχι. Ναι, όλα είναι υποκειμενικά στις τέχνες όπως έχουμε πει τόσες φορές, αλλά πραγματικά πιστεύω πως για να μην αντιληφθεί κάποιος την καλλιτεχνική αξία της συγκεκριμένης ταινίας θα πρέπει γενικά να μην του αρέσει το σινεμά. Τρίτον και ίσως σημαντικότερο τόσο για το φιλμ αυτό καθεαυτό όσο και για τον ίδιο του τον δημιουργό: ο Κρίστοφερ Νόλαν είναι ο Χίτσκοκ του αιώνα μας. Είναι καταραμένος να κάνει καλές εώς αριστουργηματικές ταινίες, με προσωπική αισθητική και άποψη, που εν έτει 2010 κατορθώνει να πάει το σινεμά ένα βήμα παραπέρα.
Πομπώδη λόγια θα μπορούσε να πει κανείς. Βαριά, ίσως και προσβλητικά για κάποιους που θεωρούν τις συγκρίσεις με τα «τέρατα» του παρελθόντος κακόγουστες παρομοιάσεις από ανθρώπους που έχουν άγνοια. Παρόλα αυτά το σινεμά είναι η τέχνη εκείνη που συνεχίζει να με εκπλήσσει ευχάριστα ορισμένες, σπάνιες, φορές και να με κάνει, επίσης σπάνια, να ξεχνάω για λίγο τα τέρατα του παρελθόντος. Για να αποφύγω λοιπόν την παγίδα του «ενθουσιασμού» άφησα την ταινία μέσα μου να ωριμάσει, να περάσει δηλαδή κάποιο επαρκές χρονικό διάστημα για να ξεθυμάνει η επιρροή της και να παραμείνουν εντός μου τα πιο αποκρυσταλλωμένα συμπεράσματα από αυτή, χωρίς ίχνος ενθουσιασμού. Για του λόγου το αληθές το ?Inception? το είδα πριν από δυόμιση βδομάδες και θα κυκλοφορήσει μετά από δυόμιση βδομάδες από αυτή τη στιγμή που γράφω την κριτική της (do your math?). Η τέταρτη σκέψη λοιπόν που έκανα όταν έπεσαν οι τίτλοι τέλους, και συνεχίζω να κάνω ασταμάτητα, είναι πως θέλω να την ξαναδώ αμέσως τώρα, ξανά και ξανά και μάλιστα να κρατάω και σημειώσεις.
Δεν θα μιλήσω για την πλοκή της ταινίας ούτε και για τις ερμηνείες ή την σκηνοθεσία του Νόλαν. Για μένα το ?Inception? είναι ένα μεγαλούργημα. Ιδιοφυές από την αρχή μέχρι το τέλος του. Δεν γνωρίζω αν είναι αλήθεια η φήμη πως ο Νόλαν έγραφε το σενάριο της ταινίας για δέκα χρόνια αλλά δεν θα το αμφισβητήσω κιόλας γιατί μου φαίνεται πολύ πιθανό. Το concept είναι πραγματικά ευφυές και ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται όλη η δράση είναι άψογος, τέλειος, ακέραιος, ολοκληρωμένος. Το ?Inception? είναι από εκείνες τις ταινίες που θα χτυπήσει τα διαδικτυακά φόρα σαν τσουνάμι καθώς θα εγείρει συζητήσεις επί συζητήσεων όχι για την ποιότητα της αλλά για την πλοκή της και τα στοιχεία εκείνα, τις αναρίθμητες ιδέες εκείνες, που την συνιστούν. Κάποιες απορίες ίσως δημιουργηθούν και κάποιοι θα την δουν ξανά και ξανά μόνο και μόνο για τις λύσουν ή για να βρουν το «λάθος», την τρύπα εκείνη που θα εκθέσει κάτι που εκ πρώτης φαίνεται αψεγάδιαστο. Εις μάτην?
Για μένα από όπου και αν το πιάσουμε το ?Inception? είναι αψεγάδιαστο και αναμφίβολα πάει το σινεμά ένα βήμα παραπέρα για έναν απλούστατο λόγο: είναι διαβολικά πρωτότυπο! Μέσα στον στρόβιλο των στούντιο που παρασέρνει κάθε καλλιτέχνη και εν συνεχεία κάθε θεατή, που τα σήκουελ, τα ρημέηκ και οι μεταφορές βιβλίων, graphic novels και λοιπών κόμικ ή βιντεοπαιχνιδιών να αποτελούν σχεδόν την αποκλειστική πλειοψηφία των ταινιών που κυκλοφορούν στις σκοτεινές αίθουσες (δεν γυρίζονται «δράματα» πλέον όπως δήλωσε η Ρεητσελ Βάις σε συνεντευξή της), ο Νόλαν επιτυγχάνει το σχεδόν ακατόρθωτο. Να γράψει ένα σενάριο τόσο πρωτότυπο που να μας χτυπήσει σαν ηλεκτρικό ρεύμα και να μας εντυπωσιάσει όσο τίποτα παρόμοιο του πρόσφατου παρελθόντος.
Πάμπολλες ιδέες που μπλέκουν την πραγματικότητα με το όνειρο, είναι όλες τους εκπληκτικά στημένες, φωτογραφημένες και σκηνοθετημένες μέσα στο κάδρο που στο τέλος απογειώνει με τον πλέον αδιαμφισβήτητα άψογο τρόπο, ειδικά (!), το μοντάζ. Ο Νόλαν, ο Ντι Κάπριο, ο φωτογράφος και ο μοντέρ της ταινίας έκαναν υψηλή τέχνη και το γνώριζαν. Όταν δημιουργείς κάτι που οι θεατές δεν έχουν ξαναντικρύσει πιο πριν ξέρεις ότι πρέπει να χειριστείς το υλικό σου κατάλληλα. Από λάθη δεν γεννήθηκαν ποτέ αριστουργήματα. Όσα γεννήθηκαν ήταν από την πρώτη μέχρι την τελευταία στιγμή της παραγωγής τους αποτέλεσμα των πλήρως συνειδητών επιλογών του σκηνοθέτη της. (σημ.: παρεμπιπτόντως οποιαδήποτε σύγκριση με το Μέητριξ κρίνεται εν γένει ως ατυχής διότι δεν έχουν τίποτα κοινό, ούτε καν σε επίπεδο πρωτοτυπίας και «υψηλής τέχνης» που ανέφερα)
Δυόμιση βδομάδες μετά νοιώθω πως οι αρχικές μου σκέψεις, που υποτίθεται υπέθαλπαν τον κίνδυνο του «ενθουσιασμού», ήταν ξεκάθαρες και απόλυτα δικαιολογημένες. Δεν έχει αλλάξει τίποτα εντός μου μετά από αυτή τη μία της θέαση. Παραμένει μία φανταστικά πρωτότυπη ταινία, εκπληκτικά γυρισμένη και στημένη και με ένα σενάριο ακέραιο και ολοκληρωμένο χωρίς ίχνος λάθους. Χρήζει πολλαπλής θέασης όχι μόνο εξαιτίας της πρωτοτυπίας της αλλά και των ευφυέστατων ιδεών που περιέχει. Ο λόγος που δεν λέω περισσότερα για το ουσιαστικό περιεχόμενο του φιλμ είναι επειδή κρίνω πως ο καθένας πρέπει να την δει χωρίς να γνωρίζει τίποτα για αυτό. Έτσι ο σκοπός του Κρίστοφερ Νόλαν, του σύγχρονου Χίτσκοκ, επιτυγχάνεται καλύτερα. Μας ψυχαγωγεί ενώ περνάει τον εγκέφαλο μας στο μπλέντερ, και εξελίσσει το σινεμά ενώ εξελίσσεται και ο ίδιος.
Το ?Inception? έκανε πρεμιέρα στο Λονδίνο στις 8 Ιουλίου και κυκλοφόρησε κανονικά στις αίθουσες τους εξωτερικού στις 16 του ίδιου μήνα. Γυρνώντας από τη δημοσιογραφική προβολή εν Αθήναις, μπήκα στο imdb.com. Μπορεί να μην είναι το καλύτερο σημείο αναφοράς μία διαδικτυακή βάση δεδομένων αλλά τα νούμερα στην προκειμένη περίπτωση λένε πολλά. Πρόσεξα λοιπόν πως τότε το ?Inception? είχε 40.000 ψήφους από τους επισκέπτες της ιστοσελίδας, οι οποίοι ψήφοι την κατέτασσαν νο.3 στις καλύτερες 250 ταινίες όλων των εποχών στο imdb, κάτω από το «Τελευταία Έξοδος: Ρίτα Χέηγουρθ» και τον πρώτο «Νονό» (αλήθεια υπάρχει έστω κάποιος που δεν του άρεσαν αυτές οι δύο ταινίες;). Τη στιγμή αυτή που γράφεται το άρθρο η ταινία έχει 120.000 ψήφους και παραμένει στην ίδια θέση. Τυχαίο;? Δεν νομίζω?
Ας κλείσουμε λοιπόν με το γνωστό δίστιχο του απόλυτα ταιριαστού για την περίσταση ποιήματος του Έντγκαρ Άλαν Πόε:
Is all that we see or seem
But a dream within a dream?