Άλλωστε, η τέχνη του Μπουζιάνη είναι η έκφραση της ανθρώπινης μοίρας. Είναι μια προσπάθεια διείσδυσης στο βάθος του ανθρώπινου δράματος, ενός στοχασμού, στην αγωνία της υλικής υπόστασης του ανθρώπου, στον θάνατο, στην αναπόφευκτη φθορά των πραγμάτων. Κάθε εμπειρία ζωής είναι ταυτόχρονα και εμπειρία θανάτου και αυτό ακριβώς θέλησε να μας μεταδώσει μέσα από τα εξπρεσιονιστικά έργα της ώριμης ηλικίας του.
Η υπαρξιακή αυτή διαλεκτική δεν αναπτύσσεται στη ζωγραφική του με οποιοδήποτε τρόπο, αλλά παίρνει για κυρίαρχο θέμα το πλάσμα εκείνο που στα μάτια του άντρα ενσαρκώνει περισσότερο από κάθε τι τον τραγικό διυσμό της ζωής: τη γυναίκα.
Ειδικά το γυμνό είναι ένα από τα βασικότερα θέματα έκφρασης του εξπρεσιονισμού, ιδιαίτερα του προσωπικού αισθησιασμού. Κυρίως στις υδατογραφίες του Μπουζιάνη το γυμνό είναι αισθησιακό και ανθρώπινο που τον εκφράζει απόλυτα, με έντονο το γλυπτικό στοιχείο. Πολλές γυμνές και καθιστές γυναίκες έχουν τη στάση γέννησης, τονίζοντας τη σχέση με τη μάνα γη. Οι περισσότεροι από τους πίνακες του Μπουζιάνη είναι ανθρώπινες μορφές και ειδικά γυναίκες προχωρημένης ηλικίας που παρουσιάζουν στο πρόσωπο και στο σώμα την εικόνα της φθοράς και της καταστροφής. Ένα ανθρώπινο κορμί που ξεφτίζει, πεσμένα στήθη, πρόσωπα που χάνουν την ένταση των χαρακτηριστικών τους, πληγωμένη κοιλιά, σκιερά περιγράμματα ματιών όπου έχει φωλιάσει ο θάνατος, δείχνοντας το αληθινό του πρόσωπο, που δεν είναι άλλο από το πρόσωπο της ζωής. Κανένα άλλο πλάσμα δεν είναι καλύτερο από τη γυναίκα για να ενσαρκώσει την απελπισία και το χαμό, το αναπότρεπτο της αλλαγής.
Η γυναίκα ? σύμβολο ? που περισσότερο ενσαρκώνει για τον Μπουζιάνη το νόημα της φθοράς και της τραγικότητας της ζωής είναι η θεατρίνα, αφού αντιπροσωπεύει πιο πολύ την ποικιλία και την αστάθεια της ζωής και είναι ο φορέας των πιο ενδόμυχων επιθυμιών του άντρα. Κι από τις ηθοποιούς τον γοητεύει πιο πολύ η χορεύτρια της επιθεώρησης, η τραγουδίστρια του ελαφρού θεάτρου, η ακροβάτισσα του ιπποδρόμου που ενσαρκώνουν πιο πολύ από τη σοβαρή ηθοποιό του θεάτρου το τελικό κατάντημα του ανθρώπου μέσα από τη σύγκριση του πάθους με τη ζωή.
Φυσιογνωμιστής ο Μπουζιάνης από τους πιο καταπληκτικούς τεντώνει τα χαρακτηριστικά των γυναικών που ζωγραφίζει ανάμεσα στο πρόσωπο και το προσωπείο. Το δυνατό τόνισμα ορισμένων γραμμών, αυτό που ονομάζουμε εξπρεσιονισμό του Μπουζιάνη, οι έντονες χρωματικές αντιθέσεις δείχνουν πόσο αγαπά να δίνει στα πρόσωπα την αίσθηση του θανάτου με το κρύο χαμόγελο ? απόσταγμα ? τραγικής ειρωνείας και πόνου. Στα πρόσωπα αυτά που φέρουν ακόμα τη ζωή, φαίνεται να πλανάται η φρίκη. Η διάλυση και η φθορά όμως μπορούν να πάρουν μορφή και να γίνουν ζωή. Η κατάσταση της εγκυμοσύνης της γυναίκας που μέσα στο σώμα της πραγματοποιεί τη συγχώνευση της ζωής και του θανάτου μπορεί να μας δώσει να καταλάβουμε το υπαρξιακό νόημα της ζωγραφικής του Μπουζιάνη. Την υπέρτατη τούτη στιγμή της ύπαρξης προσπαθεί να αποδώσει ο Μπουζιάνης σε όλο το σκοτεινό της βάθος. Συνηθισμένη είναι και η παρουσία διπλών μορφών (κυρίως στα γυμνά).
Το καλλιτεχνικό έργο του Μπουζιάνη είναι γεμάτο και με προσωπογραφίες, φιλοτεχνημένες με παραδοσιακό τρόπο απεικόνισης, αλλά και εξπρεσιονιστικές. Στις πρώτες του προσωπογραφίες η ασχήμια είναι άλλοτε έμμεση κι άλλοτε παρουσιάζεται χωρίς περιστροφή, χωρίς όμως να υπάρχει ωμότητα και η ανάγλυφη έκφραση του προσώπου γίνεται σε επίπεδο βαθιά ανθρώπινο.
Τέλος, από το έργο του δεν θα μπορούσε να λείπει η δικιά του μορφή. Πλήθος αυτοπροσωπογραφιών μας άφησε ο Μπουζιάνης, αφού ο εξπρεσιονισμός δίνει βαρύτητα στην έκφραση του εσωτερικού ψυχισμού. Όλες οι αυτοπροσωπογραφίες του κατά τη διάρκεια της ζωής του, με μολύβι, με ακουαρέλα, με λάδι, με χρωματιστά μολύβια παρουσιάζουν ένα σκεπτόμενο άνθρωπο και έναν ανήσυχο καλλιτέχνη.
Αυτοπροσωπογραφία, 1913
Βιβλιογραφία
? Οι Έλληνες ζωγράφοι, 20ος αιώνας, τόμος 2, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΛΙΣΣΑ
? Μπουζιάνης, Δημήτρης Δεληγιάννης, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΔΑΜ