Σάββατο, 25 Απριλίου 2009 12:26

Νεοκλασικισμός

Γράφτηκε από την 
Πολωνία- Μερλίνι Πολωνία- Μερλίνι

Με τον όρο νεοκλασικισμό, χαρακτηρίζεται μια μεγάλη πολιτιστική κίνηση, που διαδόθηκε ευρύτατα στην Ευρώπη, στη δεύτερη πεντηκονταετία του 18ου αιώνα και στις πρώτες δεκαετίες του 19ου. Η αρχή του ανάγεται στο ενδιαφέρον για τις αρχαιολογικές σπουδές, που ανακινήθηκε μετά τις επιτυχείς ανασκαφές του Ηρακλείου και της Πομπηίας στην Καμπανία, και από την εκπληκτική προσωπικότητα του Γερμανού ερευνητή και καλλιτέχνη Γιόχαν Γιοακίμ Βίνκελμαν, ο οποίος με την δημοσίευση του έργου του «Ιστορία της Τέχνης της Αρχαιότητος», (1764), άσκησε μεγάλη επίδραση στις αισθητικές αντιλήψεις των συγχρόνων του.

koutyr
Παρίσι- Κονστάν ντ'Ιβρύ

Η ερμηνεία που έδωσε στην κλασική αρχαιότητα ο Βίνκελμαν, βασίζεται στην αρχή, ότι η ελληνική τέχνη πραγματοποίησε κατά τρόπο τέλειο, την ιδέα του αιώνιου και ιδανικού «ωραίου», με την τελειότητα και το υψηλό πνεύμα των μορφών και με την εσωτερική ηρεμία. Οι χαρακτήρες αυτοί ανευρίσκονται στις λείες πλαστικές επιφάνειες των γλυπτών, στην αρμονία των αναλογιών των αρχιτεκτονικών μνημείων και στα αριστουργήματα της ποιήσεως, που ακόμα και όταν αποδίδουν τον πόνο ή το πάθος, εκφράζουν μια αξιοπρεπή γαλήνη και ηρεμία.

geferson
Τόμας Τζέφερσον

Αυτή η νέα αντίληψη για τον αρχαίο κόσμο υποκρύπτει μια καινούρια ψυχική κατάσταση, διαποτισμένη από βαθειά ανησυχία και ταραχή και σχεδόν άσχετη με άλλα προηγούμενα κλασικίζοντα ρεύματα. Το νεοκλασικό ιδεώδες εκφράζει στην πραγματικότητα μια προρομαντική διάθεση, είναι νοσταλγία περασμένων και χαμένων κόσμων, πόθος χωρίς ελπίδα ανεπανάληπτων παραδείσων, είναι τέλος μιας πλευράς του εξωτισμού, που ήταν ευρύτατα διαδεδομένος στη δεύτερη πεντηκονταετία του 18ου αιώνα.

zirode
Ζιροντέ- Τριοζόν

Η νεοκλασική τέχνη είναι το αποτέλεσμα της αντιδράσεως στο μπαρόκ και στο ροκοκό. Το μνημειακό έργο του Βίνκελμαν έγινε το ευαγγέλιο τριών γενεών καλλιτεχνών, για την προσπάθεια της κατανοήσεως της τέχνης με τα δικά της μέσα, δηλαδή από τα σχήματα και τους ρυθμούς και της αντιμετωπίσεώς της ως ιστορίας των διαδοχικών μορφών και όχι ως χρονικού των καλλιτεχνών. Σκοπός της τέχνης είναι να πραγματοποιήσει το ιδανικό κάλλος, απομιμούμενη τη φύση. Θεμελιώδεις χαρακτήρες του «ωραίου», είναι η απλότητα και η ηρεμία, η στάση και η ανάπαυση είναι ανώτερες από την κίνηση. Με τις έννοιες του δυναμισμού συνδέονται η κίνηση, η στιγμή, το αίσθημα, όλα παροδικά, ενώ με τις στατικές έννοιες συνδέονται το μεγαλείο, το κάλλος και το αιώνιο. Αιώνια είναι η εξιδανικευμένη και γυμνή μορφή, οι ατομικοί και ηθογραφικοί χαρακτήρες. Το σχήμα είναι νοητό και έγκυρο, το χρώμα είναι αισθητό και πρόσκαιρο. Το ιδανικό κάλλος είναι, όπως το νερό, τόσο καλύτερο, όσο είναι καθαρότερο, και τόσο διαυγέστερο, όσο πιο ακίνητο. Το ωραίο δεν υπάρχει στην φύση, αλλά το δημιουργεί ο καλλιτέχνης με την νοητική του δύναμη, αλλά το ιδανικό αυτό κάλλος μόνο οι Έλληνες το έφτασαν. Από τις έννοιες αυτές προκύπτουν η υπεροχή του σχήματος αντί του χρώματος, του κλειστού περιγράμματος αντί της αυθόρμητης γραμμής, του όγκου αντί της κηλίδας, της συνθέσεως αντί της εντυπώσεως και προ παντός του εξιδανικευμένου ανθρώπινου γυμνού. Ιεράρχηση αξιών με βάση τις αξίες που περιέρχονται στο θέμα, αλληγορική σύνθεση, ιστορική σύνθεση, γυμνή ανθρώπινη μορφή, προσωπογραφία, τοπίο, νεκρή φύση. Ένας σωστός πυθαγόρειος πίνακας αυστηρών και συντηρητικών κανόνων και αναλογιών, αλλά και μια αισθητική ιδεολογία τάξεως, αλήθειας και καθαρότητας θεμελιωμένη σε μια άκαμπτη ηθική.
Ο Ναπολέων, ως πρόμαχος των ιδεών της Επανάστασης, έγινε παντοδύναμος στην Ευρώπη, το νεοκλασικό στυλ στην αρχιτεκτονική έγινε το στυλ της Αυτοκρατορίας. Στην ηπειρωτική Ευρώπη, παράλληλα με το ελληνικό στυλ, παρουσιάστηκε και μια γοτθική αναβίωση. Αυτή τραβούσε ιδιαίτερα τους ρομαντικούς, που δεν πείθονταν ότι η δύναμη του Λόγου θα διαμόρφωνε τον κόσμο, και νοσταλγούσαν την επιστροφή στην Εποχή της Πίστης.

zerar
Φρανσουά Ζεράρ

Η ζωγραφική δεν ήταν πια ένα κοινό επάγγελμα που η γνώση του περνούσε από δάσκαλο σε μαθητή. Αντίθετα είχε γίνει μάθημα και το δίδασκαν στις ακαδημίες. Η λέξη ακαδημία συμβολίζει τη νέα στάση. Οι Ιταλοί καλλιτέχνες του 16ου αιώνα, ονόμασαν τις αίθουσες που μαζεύονταν ''ακαδημίες'', για να υπογραμμίσουν την ισοτιμία τους με τους λογίους, όμως τον 18ο αιώνα οι ακαδημίες αυτές έγιναν σχολές Καλών Τεχνών. Οι ακαδημίες αυτές, βρίσκονταν υπό βασιλική προστασία, ένδειξη του ενδιαφέροντος του βασιλιά για τις τέχνες του κράτους του. Η μεγάλη προβολή από τις ακαδημίες των δασκάλων του παρελθόντος, έκανε τους πελάτες να προτιμούν να αγοράζουν τους παλαιούς καλλιτέχνες, παρά να παραγγέλνουν έργα στους ζωντανούς.

gro
Αντουάν- Ζάν Γκρό

Το αποτέλεσμα αυτής της μεγάλης κρίσης ήταν ότι οι καλλιτέχνες αναζητούσαν νέα θέματα, πιο μελοδραματικά για να προσελκύσουν το κοινό. Το μεγαλύτερο μέρος από τα παλαιότερα έργα παριστάνουν, φυσικά, θρησκευτικά θέματα από την Αγία Γραφή και τους βίους των Αγίων. Την ελληνική μυθολογία με τους έρωτες και τις έριδες των θεών, τις ηρωικές ιστορίες των Ρωμαίων με τα παραδείγματα θυσίας και ανδρείας και τα αλληγορικά θέματα που εικονογραφούν μια γενική αλήθεια προσωποποιώντας τη. Όλα αυτά άλλαξαν στην περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης. Ο καλλιτέχνης αισθάνθηκε ελεύθερος να διαλέξει για θέμα του οτιδήποτε ερέθιζε τη φαντασία του και τραβούσε το ενδιαφέρον του. Ο νεοκλασικισμός ξεκίνησε σαν άρνηση του ακαδημαϊσμού, αλλά κατέληξε σε ένα άγονο ακαδημαϊσμό.

kapitwlio
Ουάσινγκτον- Καπιτώλιο

Η αρχιτεκτονική, η κυριότερη τέχνη της νεοκλασικής περιόδου, αντιτάσσει στην πλαστικότητα του μπαρόκ, την απλότητα των όγκων και της διακοσμήσεως, τη σκοπιμότητα των κατασκευών, των σεβασμό της φύσεως των χρησιμοποιημένων υλικών, αρχές που αποτελούν προϋποθέσεις και βασικούς όρους της έννοιας του «ωραίου». Αυτές, μαζί με τις καθαρές μορφές, τους αναγκαίους όγκους, τις αρμονικές αναλογίες, μπορούν, όπως οι επτά νότες της μουσικής, να δημιουργήσουν άπειρες παραλλαγές. Οι αρχιτέκτονες αναζητούν το ιδανικό κάλλος, «ωραίο συνειρμό ωραίων τμημάτων», μέσα από την κατασκευαστική αξία των όγκων και το ρυθμό των επιφανειών. Οι κανόνες τους, εφαρμοζόμενοι στους ελληνικούς και ρωμαϊκούς ρυθμούς, έπρεπε να αποτελούν, όχι τις διακοσμήσεις, αλλά τα ουσιαστικά τμήματα και τους σκελετούς των κατασκευών, με αντικειμενικό σκοπό τη συνοχή και την αρμονία των κτιρίων και την ισορροπημένη σχέση τους με το περιβάλλον. Έτσι, οι πέντε ρυθμοί ξαναζούν σε όλη την Ευρώπη, από τη Μαδρίτη ως τη Μόσχα, καθώς και στη Βόρειο και Νότιο Αμερική, μια τελευταία διεθνή αναλαμπή, γιατί το νεοκλασικό πνεύμα είναι ήδη ένας ιστορικός, προκαθορισμένος και πρόσκαιρος εκλεκτικισμός.


sooun
Σέρ Τζών Σόουν

Υπάρχουν άλλοι τρεις ουσιαστικοί παράγοντες, αν και όχι καταφανείς, σπέρματα όλης της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Ο πρώτος είναι η ριζική επανάσταση στη διάταξη των εσωτερικών χώρων, την οποία ο νεοκλασικισμός πραγματοποιεί για να επιλύσει τα προβλήματα και τις ανάγκες των νέων κτιρίων και εφαρμόζει σε νοσοκομεία, βιβλιοθήκες, μουσεία, ακαδημίες, σχολεία, κοινοβούλια, γραφεία, στάδια, θέατρα, πολυκατοικίες, μικρές επαύλεις, κτίρια εταιριών, αγορές, καταστήματα, τράπεζες και άλλα. Η μελέτη των λύσεων που δόθηκαν τότε, στα ποικίλα προβλήματα θα αποκάλυπτε την ιδιοφυία και την τόλμη πολλών νεοκλασικών αρχιτεκτόνων. Ο δεύτερος παράγων είναι η ανανέωση της τεχνικής των παλαιών υλικών και η χρησιμοποίηση νέων υλικών, για την δημιουργία αρχιτεκτονικών μορφών, ανταποκρινόμενων στα καινούρια προβλήματα κατασκευής. Η τρίτη σημαντική συμβολή του νεοκλασικισμού σχετίζεται, με την πολεοδομία. Λαμπρά, νεοκλασικά δείγματα διαρρυθμίσεως πόλεων, είναι ορισμένα σημεία του Παρισιού και της Ρώμης, καθώς και η δημιουργία των πόλεων Μπαθ, Πετρουπόλεως, Μόσχας, Ουάσινγκτον.

ouaiat
Τζαίημς Ουάιατ

Ο αγγλικός νεοκλασικισμός μπορεί να αναχθεί στον Ρεν, στον Κάμπελ και στον λόρδο Μπέρλινγκτον. Το έργο τους συνέχισαν ο Παίην, κατασκευαστείς πολλών επαύλεων και πύργων, οι δύο Γούντ, δημιουργοί του Μπάθ, πρώτου λειτουργικού αριστουργήματος της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, οι αδερφοί Άνταμ, δημιουργοί του ρυθμού που φέρει το όνομά τους, ο Ουίλκινς, ο Τζαίημς Ουάιατ, ο Γκάντον, ο Τζων Σόουν και άλλοι. Τα έργα του Γκαμπριέλ, εγκαινιάζουν τον γαλλικό νεοκλασικισμό και οι πραγματοποιήσεις των Σουφλό, Σαλγκρέν, Γκουρντόν, Βικτόρ Λουί, Λεντού, δίνουν νέα μορφή στην αρχιτεκτονική και στην πολεοδομία της Γαλλίας. Οι κυριότεροι Γερμανοί είναι, ο Λάνγκχαους και κυρίως ο Κλέντσε και ο Σίνκελ. Οι δύο τελευταίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο και στην ανοικοδόμηση των Αθηνών τον 19ο αιώνα.

baladie
Τζουζέππε Βαλαντιέ

Ιταλοί νεοκλασικοί αρχιτέκτονες εργαζόμενοι στη Ρωσία, συντείνουν στη δημιουργία του πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού ρυθμού, που επικράτησε στη χώρα αυτή ως το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Από την εποχή της Αικατερίνης της Μεγάλης ως τον Αλέξανδρο Β΄, κατασκευάστηκαν οι κυριότερες πλατείες και λεωφόροι, τα ανάκτορα και τα θέατρα της Πετρουπόλεως και της Μόσχας, καθώς και πολλές επαύλεις και τόποι αναψυχής. Στην Αμερική η νεοκλασική πολεοδομία δημιουργεί την Ουάσινγκτον, πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών σε σχέδιο του Γάλλου αρχιτέκτονα Λ. Ανφάν, ενώ παράλληλα σε όλη τη χώρα και ιδιαίτερα στις νότιες Πολιτείες, κατασκευάζονται ιδιωτικά και δημόσια νεοκλασικά κτίρια.

engr
Ζάν- Ωγκύστ- Ντομινίκ Ένγκρ
davind
Ζάκ- Λουί Νταβίντ

Η νεοκλασική ζωγραφική ακμάζει κυρίως στη Γαλλία, με πρωτεργάτη τον Ζακ Λουί Νταβίντ, κυριότερους εκπροσώπους τον Ένγκρ, τον Ζιροντέ, τον Ζεράρ, τον Γκρό και δευτερεύοντες ζωγράφους τον Βερνέ, τον Μπουαλλύ και τον Ιζαμπέ. Το κίνημα ακολουθείται στην Ιταλία από τον Μπόσσι, τον Πινέλλι, τον Σαμπατέλλι και άλλους. Στην υπόλοιπη Ευρώπη σημαντικοί νεοκλασικοί ζωγράφοι υπήρξαν η Ανγκέλικα Κάουφμαν, ο Κάρτενς, ο Γκράφ, η ομάδα των Γερμανών Ναζωραίων ζωγράφων από τον Κορνέλιους ως τον Όβερμπεκ. Τη νεοκλασική ζωγραφική στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν κυρίως, η νωπογραφία της ζωφόρου του πανεπιστημίου Αθηνών, του Αυστριακού ζωγράφου Κάρλ Ράλ και οι τοιχογραφίες του Κρίστιαν Γκρίπενκερλ, στη Σιναία Ακαδημία Αθηνών.

kanoba
Αντόνιο Κανόβα
torvalntsen
Μπέρτελ Τόρβαλντσεν

Η γλυπτική είναι από τη φύση της η τέχνη, στην οποία διακρίνονται καθαρότερα οι θετικές και οι αρνητικές συνέπειες του νεοκλασικισμού. Η καινούργια αντίληψη της μορφής και η αναζήτηση του ιδανικού κάλλους, δίνουν λίγα δείγματα πραγματικών δημιουργιών, αλλά πολλά ακαδημαϊκά, δεξιοτεχνικά έργα. Ήταν μια εποχή που η γλυπτική έχασε τα θρησκευτικά και εγκωμιαστικά θέματα, τα οποία την τροφοδοτούσαν επί αιώνες και αντιμετώπισε το πρόβλημα, όχι μόνο να τα αντικαταστήσει με τους κοσμικούς ήρωες και μύθους ή με τις κοσμικές αρετές, αλλά να κατορθώσει να εμφυτεύσει στην τέχνη την καινούρια αντίληψη της ατομικής προσωπικότητας και τις νέες έννοιες της ελευθερίας, της ζωής και της ιστορίας. Έτσι για τους πραγματικούς καλλιτέχνες, τα ελληνικά και ρωμαϊκά υποδείγματα δεν αποτελούν απλά πρότυπα, αλλά παρακινήσεις για μια καινούρια πλαστική, όπως συμβαίνει και με τον Κανόβα, τον μεγαλύτερο νεοκλασικό γλύπτη. Άλλος μεγάλος γλύπτης είναι ο Γάλλος Ουντόν, που ορισμένοι κριτικοί δεν τον θεωρούν νεοκλασικό. Περισσότερο δογματικός, για αυτό και πιο ψυχρός, παρά την εργατικότητα και την εκπληκτική τεχνική του, ήταν ο Δανός Τόρβαλντσεν, που εργάστηκε στη Ρώμη όπου δημιούργησε σχολή και οπαδούς. Άλλοι αξιόλογοι νεοκλασικοί γλύπτες ήταν ο Σέργκελ στη Σουηδία, ο Σάντοβ και ο Ράουχ στη Γερμανία και άλλοι. Στην Ελλάδα οι κυριότεροι νεοκλασικοί γλύπτες ήταν ο Κερκυραίος Παύλος Προσαλέντης, μαθητής του Κανόβα, ο Ιωάννης Κόσσος, ο Λεωνίδας Δρόσης, ο Γεώργιος Βρούτος και ο Δημήτριος Φιλιππότης.
Νεοκλασική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα.

astiko_spiti
Αστικό νεοκλασικό σπίτι

Το κίνημα του νεοκλασικισμού έχει ιδιαίτερη σημασία και θέση στην ελληνική ιστορία του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, γιατί, καθώς η μικρή και φτωχή ξαναγεννημένη Ελλάδα προσπαθούσε να προσανατολιστεί και να συμβαδίσει, με τα κράτη της Ευρώπης, ο νεοκλασικισμός ήρθε στην κατάλληλη στιγμή να διακηρύξει και να υλοποιήσει την αναγέννηση του αρχαίου ελληνικού ιδεώδους. Ο συνδυασμός του καλλιτεχνικού κινήματος του νεοκλασικισμού με την «εκ της τέφρας» αναγέννηση της Ελλάδος, αποτέλεσε τη θεμελιώδη προϋπόθεση για την άμεση και ολοκληρωτική αποδοχή των αρχών του νεοκλασικισμού και την εγκαθίδρυσή του εδώ. Η σχέση της αρχαίας με την καινούρια Ελλάδα, γινόταν προφανής και αυταπόδεικτη. Από την άλλη πλευρά, η ευκαιρία που δινόταν στους καλλιτέχνες και κυρίως στους αρχιτέκτονες, ήταν αληθινά μοναδική. Μπορούσαν να μελετούν επί τόπου τα αρχαία μνημεία και να μεταφέρουν τα συμπεράσματά τους στα δικά τους έργα, μπορούσαν να αντιπαραβάλουν άμεσα τα δικά τους προς τα έργα της αρχαιότητας και μπορούσαν αυτό να το κάνουν σε ένα τόπο, όπου για τους περισσότερους Ευρωπαίους η αρχαιότητα ήταν ζωντανή, ή μπορούσε να ξαναζωντανέψει.


lazarimou
Λαζαρίμο

Ο νεοκλασικισμός επέζησε στην Ελλάδα ως τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και πέρα από την επίσημη και μνημειακή τέχνη, επηρέασε βαθιά τη λαϊκή αρχιτεκτονική της εποχής. Όλη αυτή η κίνηση της αναβιώσεως του αρχαίου ελληνικού ιδεώδες, είναι στη βάση της ρομαντική. Αλλά για την Ελλάδα του περασμένου αιώνα, ο ρομαντισμός αυτός έγινε πίστη ακλόνητη και οδήγησε στη δημιουργία ενός πλήθους αρχιτεκτονικών και καλλιτεχνικών έργων, σε μια καλλιτεχνική ακμή, της οποίας μόλις τώρα, μπορούμε να εκτιμήσουμε το μέγεθος και τις αρετές.

zezou-saoubert
Σάουμπερτ- Ζέζο

Βασικός συντελεστής στην ανάπτυξη του νεοκλασικού κινήματος στην Ελλάδα υπήρξε, ο ερχομός διάσημων ξένων αρχιτεκτόνων και η σπουδή Ελλήνων αρχιτεκτόνων στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα ήρθαν οι Τσίλλερ, Σίνκελ, Κλέντσε, Βάιλερ και Γκαίρτνερ, όλοι Γερμανικής προελεύσεως και οι Δανοί αδερφοί Θεόφιλος και Χριστιανό Χάνσεν. Από τους Έλληνες, ο ρομαντικός Σταμάτης Κλεάνθης και ο κλασικιστής Λύσανδρος Καυταντζόγλου, καθώς και οι Κάλκο, Ζέζο, Λαζαρίμο και ο Γάλλος Μπουλανζέ.

kleanthis
Σταμάτης Κλεάνθης

Το πρώτο και σημαντικό νεοκλασικό έργο ήταν το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο των Αθηνών, των Κλεάνθη και Σάουμπερτ. Παρά όλες τις τροποποιήσεις από τον Κλεάνθη και τη μη ολοκληρωτική εφαρμογή του, το σχέδιο αυτό εξακολουθεί να υπάρχει στον κεντρικό πυρήνα της πρωτεύουσας. Αλλά και σε πολλές επαρχιακές πόλεις έγιναν νέα σχέδια με επιβλητικές πλατείες, μεγάλους άξονες και μνημειακές προοπτικές. Η Ερμούπολη, η Πάτρα, η Τρίπολη και η Ερέτρια, αποτελούν αξιόλογα παραδείγματα πόλεων σχεδιασμένων από τους αρχιτέκτονες του νεοκλασικισμού. Σημαντικότερη και περίοπτη θέση, κατέχουν τα μεγάλα νεοκλασικά κτίρια των Αθηνών και των άλλων ελληνικών πόλεων και οι μνημειώδεις ναοί της εποχής του νεοκλασικισμού.

theofilos_xansen1
Θεόφιλος Χάνσεν

Σήμερα σώζονται αρκετά δημόσια κτίρια και εκκλησίες, έχουν όμως κατεδαφιστεί πλήθος μικρότερων κτιρίων και ιδιωτικών σπιτιών στην ανεξέλεγκτη μεταπολεμική ανοικοδόμηση. Από τα σωζόμενα κτίρια, που έχουν σήμερα το χαρακτήρα του μνημείου, είναι το Πανεπιστήμιο, έργο του Χριστιανού Χάνσεν, η Βιβλιοθήκη και η Ακαδημία των Αθηνών, έργα του Θεόφιλου Χάνσεν. Τα κτίρια αυτά, αποτελούν ένα επιβλητικό σύνολο, αλλά διακρίνονται επίσης, το κάθε ένα, για την αρτιότητα των αναλογιών, τη σωστή τους κλίμακα, το ευγενικό ύφος και τον γλυπτικό τους διάκοσμο, κυρίως η Ακαδημία. Σημαντικό επίσης, κτιριακό συγκρότημα αποτελούν, τα τρία κτίρια του Πολυτεχνείου, έργο του Καυταντζόγλου. Επίσης το επιβλητικό κτίριο των Παλαιών Ανακτόρων, του Γκαίρτνερ, το Ζάππειο με το ωραίο κυκλικό αίθριο, των Μπουλανζέ και Χάνσεν, το Αρσάκειο, του Λύσανδρου Καυταντζόγλου, το Αστεροσκοπείο του Θεόφιλου Χάνσεν, το Στρατιωτικό Νοσοκομείο, του Μακρυγιάννη, το Βρεφοκομείο στην οδό Πειραιώς, το Αρχαιολογικό Μουσείο στην οδό Πατησίων, το κτίριο της Παλαιάς Βουλής στην οδό Σταδίου του Μπουλανζέ. Εκτός από τα κτίρια που κατασκευάστηκαν, οι αρχιτέκτονες της εποχής σχεδίασαν και πολλά τα οποία έμειναν ανεκτέλεστα. Ο Κλέντσε, πρότεινε ένα σχέδιό του για τα Ανάκτορα στον Κεραμεικό, ενώ ο Θεόφιλος Χάνσεν σχεδίασε ανάκτορα για τον Γεώργιο Α' στον Πειραιά, δίπλα στη θάλασσα. Η πιο περίεργη πρόταση ήταν του Σίνκελ, να κτιστούν τα ανάκτορα του Όθωνα στην Ακρόπολη.

tsiller
Τσίλλερ

Σημαίνουσα προσωπικότητα της περιόδου του νεοκλασικισμού, ήταν ο Έρνστ Τσίλλερ. Είναι ένας από τους τελευταίους εκπροσώπους του κινήματος, με κάποιες ρομαντικές διαθέσεις, αλλά και αυτός που έχτισε τα περισσότερα κτίρια και έζησε τα περισσότερα χρόνια στην Ελλάδα. Από τα έργα του αναφέρουμε τα ανάκτορα της οδού Ηρώδου Αττικού, το δημαρχείο Ερμουπόλεως, τη Σχολή Ευελπίδων, το Ορφανοτροφείο Χατζηκώστα (κατεδαφίστηκε το 1963), το Βασιλικό Θέατρο, το Ιλίου Μέλαθρον και πολλά άλλα. Μια ιδιαίτερα σημαντική κατηγορία έργων της εποχής αυτής είναι τα θέατρα, στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις και τα περισσότερα είναι έργα του Τσίλλερ, όπως, το Δημοτικό θέατρο των Αθηνών (κατεδαφίστηκε το 1938), τα Δημοτικά της Πάτρας, της Ζακύνθου (καταστράφηκε το 1953), της Σύρου και το Δημοτικό θέατρο του Πειραιά, έργο του Λαζαρίμου.

kautantzoglou
Λύσανδρος Καυταντζόγλου

Μια άλλη, εξίσου σημαντική κατηγορία έργων της εποχής, είναι οι εκκλησίες. Παρά την αυστηρή προσήλωση προς την ορθόδοξη εκκλησία και τη βαρεία κληρονομιά της βυζαντινής ναοδομίας, οι αρχιτέκτονες του νεοκλασικισμού, δεν δίστασαν να προσαρμόσουν και την θρησκευτική αρχιτεκτονική, στο γενικό πνεύμα που επικρατούσε και να δημιουργήσουν νέες μορφές ναών. Οι νεοκλασικές εκκλησίες είναι οι μόνες «μοντέρνες» εκκλησίες που κτίστηκαν στην Ελλάδα, μετά τις βυζαντινές. Το τέλος του νεοκλασικισμού, σημαίνει και την επιστροφή στις μορφές της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και τη δημιουργία των λεγόμενων νεοβυζαντινών ναών, που απλώς μιμούνται τα παλαιά βυζαντινά πρότυπα. Οι νεοκλασικές εκκλησίες, είναι πραγματικά πρωτότυπα έργα, με αξιόλογες συνθετικές αρετές και νέα αντίληψη του εσωτερικού χώρου του ναού. Αναφέρουμε τους ναούς της Αγίας Ειρήνης και του Αγίου Κωνσταντίνου στην Αθήνα και στην Πάτρα τον Άγιο Ανδρέα, έργα του Καυταντζόγλου. Τη Μητρόπολη των Αθηνών και τον Άγιο Νικόλαο στον Πειραιά, έργα των Σάουμπερτ και Ζέζου, τον Άγιο Νικόλαο στην Ερμούπολη, του Λαζαρίμου.

akrokerama1
Πήλινοι Ακροκέραμοι

Ο νεοκλασικισμός έγινε γενικά αποδεκτός και επηρέασε όλη την αρχιτεκτονική της εποχής, πέρα από τα δημόσια κτίρια. Τα αστικά και τα λαϊκά σπίτια της Αθήνας και των άλλων μεγάλων ελληνικών πόλεων, όπως Πειραιάς, Ερμούπολη, Πάτρα, Ναύπλιο, Ζάκυνθος, Χαλκίδα, Σπέτσες, Μυτιλήνη, Λαύριο, ακολούθησαν το γενικό πνεύμα και κτίστηκαν σύμφωνα με τις αντιλήψεις του νεοκλασικισμού. Σε αυτά τα σπίτια μπορεί κανείς να βρει μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία της εποχής αυτής, στοιχεία που έχουν χάσει την ακαδημαϊκή τους αυστηρότητα και έχουν μεταπλαστεί, σύμφωνα με το πηγαίο καλλιτεχνικό αίσθημα του τεχνίτη. Πολλές φορές η κλίμακα υποφέρει και τα ρυθμολογικά στοιχεία είναι ελλιπή ή ανακόλουθα, τα επίκρανα των παραστάδων γίνονται πήλινα αντί μαρμάρινα, για να στοιχίζουν φθηνότερα, όπως πήλινοι είναι οι θαυμάσιοι ανθεμωτοί ακροκέραμοι, τα κολωνάκια των στηθαίων και τα αγάλματα. Τα κύματα δεν λαξεύονται σε πέτρα ή μάρμαρο, αλλά γίνονται τραβηχτά στον σοβά και αλλάζουν μορφή.

xansen_xristianou
Χριστιανός Χάνσεν

Τα λαϊκά νεοκλασικά έργα που υπάρχουν σκορπισμένα σε κάθε ελληνική γωνιά, έχουν μια ομορφιά και μια ποιότητα καλλιτεχνική, που όχι μόνο δείχνει ένα ενιαίο πνεύμα, αλλά και μια σπάνια ευαισθησία στη χρησιμοποίηση αυτών των αυστηρών και μακρινών μορφών, που ξαφνικά έγιναν και πάλι οικίες και δια μέσου των οποίων δημιουργήθηκε μια νεοελληνική καλλιτεχνική αναγέννηση. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί, πως η Ελλάδα και οι πολίτες της, ξόδεψαν τεράστια για την εποχή ποσά, για να στολίσουν την πρωτεύουσα και τις άλλες πόλεις με καλλιμάρμαρα κτίρια, γεμάτα γλυπτά και ζωγραφικά έργα, αλλά και αμέτρητα μικρά σπίτια, που έκαναν ότι μπορούσαν για να συμβαδίσουν με τα πρότυπά τους, στην κοινή προσπάθεια να φτάσουν το όραμα μιας νέας, αντάξια της αρχαίας πατρίδας.

 

 

 


Βιβλιογραφία:
E.H. Gombrich, 1998, «Το χρονικό της Τέχνης», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι

 

 

Κατερίνα Ρουμπέκα

Eιμαι απόφοιτος της Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ απο το 2006 ενώ παράλληλα απέκτησα και τον τίτλο του τεχνικού συντήρησης έργων ζωγραφικής απο δημόσιο ΙΕΚ. Από το 1996 έχω λάβει μέρος σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις ενώ σε μια εξ αυτών απέσπασα και βραβείο. Πιο πρόσφατη έντονη δημιουργική εμπειρία, τα καθήκοντα μου ώς βοηθός σκηνοθέτη σε ταινία μικρού μήκους που φτιάχτηκε απο το artspot.gr

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: « Op-Art Ροκοκό »