Κυριακή, 07 Νοεμβρίου 2010 00:25

Κόμπρα 1948-1951

Γράφτηκε από την 
Corneille, Γάτα Corneille, Γάτα

Στα πλαίσια της Art Informel συγκροτήθηκε το 1948 στο Παρίσι από τον Δανό Asger Jorn, τους Ολλανδούς Karel Appel, Corneille και Constant (Κόνσταντ Νιουβενχούις) (1920-2005) και τον Βέλγο Pierre Alechinsky (Πιέρ Αλετσίνσκι) μια ομάδα με το περίεργο όνομα , που εκτός από τα αρχικά τριών πρωτευουσών Κοπεγχάγη, Βρυξέλλες και Άμστερνταμ (Copenhagen-Brussels-Amsterdam), που γεννήθηκε κατά τους πρώτους χρόνους μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και παρέπεμπε στο γνωστό ιοβόλο φίδι. Αν και ανήκουν σε διαφορετικές γενιές και έχουν διαφορετική παιδεία, συμφωνούν όλοι οι καλλιτέχνες σε ένα κοινό πρόγραμμα που επιχειρεί να ξαναβρεί τον αυθορμητισμό και τη βιαιότητα της καλλιτεχνικής πράξης.


Πριν διαλυθεί (1951) και το καθένα από τα μέλη της ακολουθήσει το δικό του δρόμο, πρόλαβαν να κυκλοφορήσουν δέκα τεύχη του πλούσια εικονογραφημένου περιοδικού Cobra και δεκαπέντε μικρές μονογραφίες με το γενικό τίτλο «Βιβλιοθήκη της Cobra».

Pierre Alechinsky, Ο ήχος της πτώσης, 1974-75Pierre Alechinsky, Ο ήχος της πτώσης, 1974-75Τα βασικά στοιχεία της ταυτότητας αυτού του βραχύβιου κινήματος μας δίνει ο Michel Ragon, που υπήρξε και ένας από τους συντάκτες του περιοδικού. Αφού το χαρακτηρίζει κίνημα απόλυτης ελευθερίας υπογραμμίζει, ότι η Cobra ήταν μια σχολή ειδωλολατρική, πανθεϊστική και διονυσιακή. Έκανε χρήση του χιούμορ με μια σκανδαλοθηρική διάθεση αποδίδοντας ιδιαίτερη τιμή στον Ντανταϊσμό και τον Σουρεαλισμό.

Η προσφορά της Cobra ήταν η ικανότητά της να αποκρυσταλλώσει μια σειρά προβληματισμών εγγενών στην εποχή η οποία ήταν διαιρεμένη από τη διένεξη μεταξύ των υπέρμαχων μιας αφαίρεσης και των μαχητικών οπαδών μιας ρεαλιστικής τέχνης, που την απέρριψε η ομάδα, χάρη στη βιταλιστική της διακήρυξη. Το χιούμορ της Cobra ήταν τρελό, συχνά οξύ και μερικές φορές άγριο. Εργάστηκε αποτελεσματικά για την υπέρβαση της άποψης ότι το αφηρημένο και το παραστατικό είναι έννοιες ανταγωνιστικές, γιατί οι ζωγράφοι της ήταν και αφηρημένοι και παραστατικοί. Η Cobra ήταν η έκρηξη μιας νιότης ακόρεστης και εικονοκλαστικής και δεν ήταν μόνο σχολή της ζωγραφικής.

Corneille, La grande terre, 1958, ΆμστερνταμCorneille, La grande terre, 1958, ΆμστερνταμΕικόνες από βόρειο-ευρωπαϊκή μυθολογία, στοιχεία από την τέχνη των παιδιών, των ψυχασθενών, των Εσκιμώων και των Βίκινγκς, μυστηριώδη σύμβολα του υποσυνειδήτου προσαρτήθηκαν με άξονες τον Εξπρεσιονισμό και τον Σουρεαλισμό για να συνθέσουν όχι μόνο μια διαμαρτυρία ενάντια στην προσπάθεια ανανέωσης της κυριαρχίας της Ecole de Paris αλλά και μια δυνατότητα απομάκρυνσης από τον ορθολογισμό της Γεωμετρικής Αφαίρεσης του Mondrian και του De Stijl. Στο μανιφέστο της Cobra που συνέταξε ο Constant το 1948, λέει πως ο πίνακας δεν είναι πλέον μια κατασκευή από χρώματα και γραμμές, αλλά ένα θηρίο, μια νύχτα, μια κραυγή, μια ανθρώπινη ύπαρξη ή όλα μαζί. Για τους ζωγράφους της τα φαντάσματα που κατοικούν στα βάθη του υποσυνειδήτου είναι πιο πραγματικά από την αντικειμενική πραγματικότητα.

Jorn, Στο φτερούγισμα των κύκνων, 1963Jorn, Στο φτερούγισμα των κύκνων, 1963Ο Asger Jorn (Άσγκερ Γιόρν) (1914-1973), ο πιο επιθετικός εκπρόσωπος του κινήματος, παρά την ορμητικότητα της πινελιάς του, την σκληρότητα της φόρμας και τον αυτοματισμό της χειρονομίας του, κατορθώνει να ισορροπεί ανάμεσα στο παραστατικό και το αφηρημένο κάνοντας παράλληλα ένα πλήθος υπαινιγμών στη μαγική, ερμητική γνώση και στα μυστικά της αλχημείας. Οι μορφές του Jorn δεν έχουν ακριβή ταυτότητα ή ιστορία, είναι ανώνυμες. Το μάτι μας δεν τις έχει δει, αλλά το πνεύμα μας τις αναγνωρίζει, όπως συμβαίνει με το παιδί όταν ζωγραφίζει. Τα καλλιτεχνικά του σημεία έβρισκαν αντιστοιχία στα αντικειμενικά ή συμπτωματικά σημεία. Μαύρα σύννεφα και βροντή, που δηλώνουν καταιγίδα με κεραυνούς. Το σημείο μετατρέπεται σε σύμβολο όταν το αντικείμενο είναι απόν. Από την στιγμή που ο άνθρωπος έχει την ικανότητα να δημιουργεί με την φαντασία του μπορεί να αναπλάσει τη συμπεριφορά του απόντος αντικειμένου.

Appel, Γυναίκα και λουλούδια, 1957Appel, Γυναίκα και λουλούδια, 1957Ο Karel Appel (Κάρελ Άππελ) (1921-2006), παρέμεινε συνεπής στην απεικόνιση της ανθρώπινης γυμνής μορφής και του ζώου εκδηλώνοντας λιγότερη ενδοστρέφεια και αγωνία. Έχει προετοιμασμένη την πρόσβαση στο υποσυνείδητό του, που δεν φοβάται για ότι αυτό περιέχει. Ο Corneille (Γκιγιώμ Κορνέλις βαν Μπέβερλοο) (1922-2010), δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στο τοπίο καταγράφοντας τις εμπειρίες από τα πολλά του ταξίδια. Η γλώσσα του είναι πιο συγκρατημένη όπως και του Pierre Alechinsky (1927), ο οποίος, τόσο στη ζωγραφική όσο και τη χαρακτική του, αξιοποιεί στοιχεία της απωανατολικής καλλιγραφίας.

Wols, Το τυρκουάζ, 1947Wols, Το τυρκουάζ, 1947Ο χαρακτήρας της Cobra γίνεται ευκρινέστερος με τις συγκριτικές παρατηρήσεις του Margit Rowell, ότι το έργο του Wols (Alfred Otto Wolfgang Schulze-Battman), (1913-1951), ο οποίος εμπλούτισε την Ecole de Paris, είναι η έκφραση μιας ύπαρξης στο εσωτερικό του υποκειμενικού της μικρόκοσμου. Η χειρονομία του είναι μικρή, κεντρομόλα, ένας διάλογος με τον εαυτό του, που ποτέ δεν ξεπερνά τα όρια της υποσυνείδητης εμπειρίας του. Ότι εκφράζει είναι προσωπικό, είναι οι δικές του εικόνες, ο δικός του χρόνος και χώρος. Η χειρονομία του Wols αποκαλύπτει μια σπειροειδή κίνηση γύρω από τον εαυτό του, μια υποταγή στη μοναξιά και την αδυναμία επικοινωνίας του.

Το έργο των ζωγράφων της Cobra δεν είναι ανάλογο, αυτό που μορφοποιεί δεν είναι η υποταγή ενός ατόμου στη δική του κατάσταση. Είναι μια αμφισβήτηση που θέλει την έκφραση της ανθρώπινης φύσης στην οικουμενικότητά της, να αντιτίθεται στον αρτηριοσκληρωτικό πολιτισμό. Η σκόπιμη αποδυνάμωση του ατομικού συνοδεύεται από την επιστροφή στην προλογική εμπειρία της ζωής και στη μυθική συνείδηση του κόσμου, όπου ύπαρξη και κόσμος, υποκείμενο και αντικείμενο, το ατομικό και το παγκόσμιο δεν διαχωρίζονται αλλά συγχωνεύονται σε μια ενιαία εμπειρία.



Βιβλιογραφία:

Άλκης Χαραλαμπίδης, 1993, «Η Τέχνη του Εικοστού Αιώνα», Τόμος 3ος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων και Περιοδικών

Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Παρισιού, 1991, «Ομάδες, Κινήματα, Τάσεις της σύγχρονης τέχνης μετά το 1945», Εξάντας Εκδοτική Α.Ε.

Σταύρος Τσιγκόγλου, 2000, «Η Τέχνη στο τέλος του αιώνα», Τα Νέα της τέχνης, Αθήνα

Ιστοσελίδα της Wikipedia

Κατερίνα Ρουμπέκα

Eιμαι απόφοιτος της Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ απο το 2006 ενώ παράλληλα απέκτησα και τον τίτλο του τεχνικού συντήρησης έργων ζωγραφικής απο δημόσιο ΙΕΚ. Από το 1996 έχω λάβει μέρος σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις ενώ σε μια εξ αυτών απέσπασα και βραβείο. Πιο πρόσφατη έντονη δημιουργική εμπειρία, τα καθήκοντα μου ώς βοηθός σκηνοθέτη σε ταινία μικρού μήκους που φτιάχτηκε απο το artspot.gr

Περισσότερα σε αυτή την κατηγορία: « Συμβολισμός Μεταπρωτοπορία-Διαπρωτοπορία »