Σε συνέντευξη του ο Κώστας Τσόκλης δήλωσε πως εισάγοντας την κίνηση στα έργα του με την βοήθεια της τεχνολογίας, ένωσε τη ζωντανή εικόνα με την από αιώνες ακίνητη ζωγραφική που τον στεναχωρούσε, αφού τα έργα του έμεναν ίδια στην πάροδο του χρόνου ενώ ο ίδιος μεγάλωνε. Έτσι έδωσε στα έργα του την αίσθηση μιας πραγματικής ζωής, εξ ου και "Living Painting".
Είναι όμως μόνο αυτός ο ορισμός της "Ζωντανής ζωγραφικής" του Κώστα Τσόκλη;
Περπατώντας στην έκθεση, έχοντας ήδη μια σχετική γνώση για το έργο του μεγάλου καλλιτέχνη, αντικρίζοντας τον στη αυλή των εγκαταστάσεων του «Σχολείου» να συζητά με ολιγομελή παρέα, δεν μπόρεσα παρά να σκεφτώ:
«Ηλικιωμένος» σε καλλιτεχνική εμπειρία και γνώση, νεότατος σε δημιουργικότητα και δύναμη (γιατί όχι και σε εμφάνιση, αφού δύσκολα θυμίζει 80χρονο) μπόρεσε να αποδείξει σε όλους: α) ότι η τεχνολογία δεν αποτελεί όπλο μόνο στα χέρια της νεολαίας και β) ότι η τέχνη κρατά τους ανθρώπους ακμαίους και ζωντανούς και αυτοί με τη σειρά τους κρατούν επίκαιρη και ζωντανή την ίδια την τέχνη...
Και αυτό πιστεύω ότι είναι τελικά ο πραγματικός ορισμός της "Ζωντανής Ζωγραφικής" του Κώστα Τσόκλη..
Λίγα λόγια για τη ζωή και το έργο του.
Πριν μιλήσω για την έκθεση, αναφέρω λίγα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του, για όποιον αναγνώστη δεν γνωρίζει πολλά για τον καλλιτέχνη: Γεννήθηκε το 1930 στην Αθήνα. Πριν τα 18 του και έχοντας εγκαταλείψει το 6τάξιο τότε γυμνάσιο ξεκίνησε τις σπουδές του στην ΑΣΚΤ μαθητεύοντας δίπλα στον Γ. Μόραλη. Συνέχισε τις σπουδές του στη Ρώμη (1957-60) και μεταξύ 1960 -1984 έμεινε στο Παρίσι. Παράλληλα, με γερμανική υποτροφία (D.A.A.D) συνέχισε τις σπουδές του (1971-72) στο Δυτικό Βερολίνο.
Από το 1984 ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Την πρώτη του ατομική έκθεση πραγματοποίησε στην Αθήνα το 1965 ενώ είχε λάβει μέρος σε ομαδικές ήδη από το 1957. Ακολούθησαν πλήθος εκθέσεων, εντός και εκτός Ελλάδος, με σημαντικότερες τη συμμετοχή του στη Μπιενάλε του Παρισιού, του Σάο Πάολο και το 1986 στη Μπιενάλε της Βενετίας.
Ο ίδιος θεωρεί το 1959 την αρχή της καριέρας του, οπότε σταδιακά καταργείται το θέμα και η 3η διάσταση έρχεται σιγά σιγά στο προσκήνιο. Το κάρβουνο και οι ύλες σαν το τσιμέντο κυριαρχούν, αργότερα προστίθεται η οφθαλμαπάτη, στην πορεία τα υλικά «μαλακώνουν» (εφημερίδες και ριζόχαρτα αντί για τσιμέντο), αλλά τα «Αντικείμενα» του συνεχίζουν να αναπαριστούν την αλήθεια.
Η φύση και η οικολογική συνείδηση του αντανακλάται ιδιαίτερα στο έργο του, αφού δέντρα κα θάλασσα αποτελούν συχνά θέμα του. Από το έργο του δεν έλειψαν οι προσωπογραφίες.
Από τα μισά της δεκαετίας του 1980 μέχρι σήμερα ασχολείται κυρίως με αυτόν τον τρόπο εικαστικής έκφρασης που η διεθνής κριτική ονόμασε «Ζωντανή Ζωγραφική», όταν ο Κ.Τσόκλης εκπροσωπώντας την Ελλάδα στη Μπιενάλε της Βενετίας παρουσίασε το «Καμακωμένο Ψάρι» και τα «Ζωντανά Πορτραίτα». Βιντεοπροβολή πραγματικών μοντέλων με ανεπαίσθητες κινήσεις πάνω σε ζωγραφισμένη επιφάνεια δίνουν την αίσθηση ότι οι πίνακες κινούνται, ότι έχουν δική τους ζωή και τα έργα αποκτούν νέα δύναμη χωρίς να χάνουν τη ζωγραφικότητα τους. Αυτό το νέο είδος, ο συνδυασμός ζωγραφικής - τεχνολογίας ξεκίνησε λοιπόν από την Ελλάδα το 1985 και σήμερα πια καλλιτέχνες ανά τον κόσμο το χρησιμοποιούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Ο Κ. Τσόκλης συνέχισε με έργα μνημειακών διαστάσεων όπως αυτά της έκθεσης, ζωντανεύοντας φωτογραφίες και εισάγοντας το χρόνο ως στοιχείο των έργων του, μετατρέποντας βιντεοπροβολές σε εικαστικά έργα και προσθέτοντας στοιχεία της καθημερινότητας αλλά και βιωματικά.
Επίσης εικονογράφησε και έγραψε βιβλία και δημοσίευσε αριθμό εικαστικών κειμένων.
H ΕΚΘΕΣΗ
Απ' τις 31 Μαρτίου έως τις 31 Μαΐου 2009 θα παρουσιάζονται στο «Σχολείον» στην οδό Πειραιώς 52 ,για πρώτη φορά, όλα τα έργα της «Ζωντανής Ζωγραφικής» του Κώστα Τσόκλη, από το 1985 μέχρι σήμερα.
Στα 3.000τμ, κατάλληλα διαμορφωμένα από τον ίδιο, παρουσιάζει σε 11 ενότητες κι 11 χώρους τα 100 έργα του - πολλά απ' τα οποία ανήκουν στην συλλογή του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Βασικοί χορηγοί είναι ο ΟΠΑΠ κι ο ίδιος ο καλλιτέχνης που έδωσε ό,τι χρήματα είχε μαζέψει για τα γεράματα του «χωρίς να περιμένει να πάρει δεκάρα».
Παρακάτω θα σας ξεναγήσω στην κάθε αίθουσα ξεχωριστά, παραθέτοντας με πλάγια γράμματα τα λόγια του καλλιτέχνη, όπως είναι τυπωμένα στον κατάλογο, κι από κάτω δικές μου πληροφορίες και σκέψεις, καθώς και φωτογραφίες από έργα που τράβηξα η ίδια ή βρήκα από άλλες πηγές.
ΑΙΘΟΥΣΑ 1 «ΜΗΔΕΙΑ» 1989
Πως να μεταφέρω τον εκπληκτικό λόγο του Ευριπίδη σε εικόνες; Είμαι μουγγός! Πώς να εκφράσω αισθήματα και τρομακτικά πάθη με φαινόμενα αισθητικά; Η αίθουσα αυτή είχε μετατραπεί σε ένα συμπαθητικό θεατράκι για να απολαύσει κανείς την 50λεπτη ζωγραφική-προβολή. Στη «Μήδεια» εισάγεται ο υποχρεωτικός χρόνος θέασης στο εικαστικό έργο, γι' αυτό και ομολογώ πως χρειάζεται υπομονή για να το παρακολουθήσει κανείς όλο.
O Τσόκλης έφτιαξε αυτό το έργο, όπως τον Οιδίποδα και τον Προμηθέα, σε μια προσπάθεια να παραμείνει Έλληνας .Έστρεψε το βλέμμα του στο ελληνικό παρελθόν, αφού το ελληνικό παρόν αμφισβητείται.
Έτσι, αντιλήφθηκα αμέσως τη σχέση του με την Αρχαία Ελλάδα, αλλά βγαίνοντας από την αίθουσα δεν περίμενα την εξαίσια δουλειά που θα ακολουθούσε.
ΑΙΘΟΥΣΑ 2 «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» 2009
Αλήθεια, γιατί ο Αισχύλος δεν αναφέρεται καν στις αναπόφευκτες συνέπειες των πυρκαγιών, σαν αντιστάθμισμα των αγαθών πού η φωτιά προσφέρει στον άνθρωπο;
Μπαίνοντας σε αυτή τη αίθουσα καθηλώθηκα από τα τρία τεράστια έργα και συνειδητοποίησα για πρώτη φορά τι έμελλε να δω παρακάτω.
ΑΙΘΟΥΣΑ 3 «ΑΡΤΕΜΙΣ - ΚΑΛΙ» 1997
ΑΙΘΟΥΣΑ 4 «ΑΡΤΕΜΙΣ» 1997
Μια ιδέα που με βασάνιζε από καιρό ήταν να βρω τρόπο να ενώσω σε ένα και μόνο έργο, την αρχαία με την σύγχρονη τέχνη εξορκίζοντας έτσι αυτή την ευλογία - κατάρα του να είσαι Έλληνας...
Και σε αυτό το έργο εισάγεται ο υποχρεωτικός χρόνος θέασης.
Μια ζωντανή κοπέλα μετατρέπεται σε αρχαίο άγαλμα το οποίο ο χρόνος και οι ιστορικοί βανδαλισμοί ακρωτηριάζουν, καθιστώντας την απλό σύμβολο ενός πολιτισμού, μιας εποχής. Όταν όλα τα μέλη έχουν πια εξαφανιστεί τη θέση τους παίρνει μια ζωντανή καρδιά που με τη σειρά της εκρήγνυται, μετατρέποντας το έργο σε ένα κόκκινο πίνακα ζωγραφικής. Χρειάστηκα περίπου 20 λεπτά για να παρακολουθήσω όλη την προβολή. Σαν απλός θεατής, κι όχι καλλιτέχνης , θα έλεγα πως κουράζει κάπως αυτό το, κατά τα άλλα, μοναδικό έργο. Η διαδικασία της αποσύνθεσης του σώματος ίσως έπρεπε να διαρκεί λιγότερο.
ΑΙΘΟΥΣΑ 5 «ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΟΣ ΟΙΔΙΠΟΥΣ » 2006
Αυτό είναι το μόνο έργο μου στο οποίο άφησα να διεισδύσουν αυτοβιογραφικά στοιχεία. Κι εγώ λοιπόν πετάχτηκα στο δρόμο όταν ήμουν παιδί...
Νομίζω πως αυτό είναι το έργο που σε «κρατά» περισσότερο από όλα. Αν και αποτελείται από 13 προβολές που μετατρέπονται σε ζωγραφικούς πίνακες και ενεργοποιούνται η μία μετά την άλλη, δε με κούρασαν καθόλου. Το αντίθετο, μάλιστα! Κι όταν η μεγάλη σκοτεινή αίθουσα μετατράπηκε σε έναν τεράστιο ζωγραφικό καμβά (όταν και η τελευταία προβολή ενεργοποιείται), αντιλήφθηκα ότι άξιζε πλήρως την υπομονή και το χρόνο μου.
ΑΙΘΟΥΣΑ 6 «ΤΟ ΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟ ΓΕΡΑΚΙ » 1993
Εδώ, τα νοήματα που ήθελα να περάσω ήταν, από τη μια μεριά καθαρά πλαστικά, δηλαδή τη σχέση ζωγραφικής, φιλμικής εικόνας και χώρου, κι από την άλλη κοινωνικά και θρησκευτικά...Στην έκθεση απουσιάζει το ξύλο που φαίνεται στην φωτογραφία, αλλά υπάρχει, ακόμα καλύτερα, ένας κόκκινος μεταλλικός σκελετός. Μαζί με τα σχοινιά, βαμμένα και αυτά με κόκκινη φωσφορούχα μπογιά, και με τη βοήθεια black light δημιουργούν ένα τρισδιάστατο στο χώρο σταυρό που σταυρώνει το γεράκι στον τοίχο. Όντας και εγκατάσταση, ήταν, αναμφίβολα, απ' τα καλύτερα έργα του καλλιτέχνη.
ΑΙΘΟΥΣΑ 7 «ΤΟ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΟ ΠΟΥΛΙ» 1987
Το πουλί, που χτυπιέται μέσα στα ασφυκτικά όρια του πίνακα, μοιάζει με τη ζωή πολλών ανθρώπων, με τη δική μου ζωή...
Ένα τόσο απλό έργο που μου είπε, όμως, τόσα πολλά...
ΑΙΘΟΥΣΑ 8 «ΤΟ ΚΑΜΑΚΩΜΕΝΟ ΨΑΡΙ ΚΑΙ ΤΑ ΠΕΝΤΕ ΖΩΝΤΑΝΑ ΠΟΡΤΡΕΤΑ» 1985 - 1986
Σκέφτηκα ότι θα πρόκειται περί κάποιας θαλάσσιας θεότητας που, ενώ τη σκοτώνεις και την ξανά σκοτώνεις, αυτή εξακολουθεί να ζει σπαράσσοντας...
Έφτιαξα και πέντε υπερμεγέθη πορτρέτα ανθρώπων αντιπροσώπων μιας σύγχρονης κοινωνίας και τους έβαλα να παρακολουθούν την επιθανάτια αγωνία του ψαριού που μετατρέπεται και σε δική τους αγωνία...
Αν και αυτό το έργο καθιέρωσε τη «ζωντανή ζωγραφική» με εντυπωσίασε λιγότερο από όλα.
ΑΙΘΟΥΣΑ 9 «ΔΙΑ ΜΕΣΟΥ» 1987
Αν και είχα ξαναδεί αυτή τη δουλειά εκτεθειμένη, για ακόμη μία φορά, συνταράχτηκα. Ακόμα και οι φωτογραφίες μιλούν από μόνες τους...
ΑΙΘΟΥΣΑ 10 «Ο ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ» 1989
ΑΙΘΟΥΣΑ 11 «ΟΙ ΑΓΓΕΛΟΙ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ» 2001
Το έργο αυτό αναμφισβήτητα είναι το σχόλιο του Κ. Τσόκλη για την σύγχρονη κοινωνία. Αφήνει όμως περιθώρια στον θεατή για προσωπικό προβληματισμό. Εγώ έμεινα με την γλυκιά απορία: «έργο αισιόδοξο ή απαισιόδοξο, έργο προφητικό ή διαχρονικό...;» Το έργο εκτίθεται μαζί με τις «Αναστάσεις» στην ίδια τεράστια αίθουσα.
ΑΙΘΟΥΣΑ 11 «ΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ» 2003
Ξαναδίνοντας ζωή στις παλιές φωτογραφίες, θέλησα να ξαναφέρω κοντά αυτούς τους δύο λαούς που, παρά την ιστορική τους έχθρα, συνυπήρξαν κάποτε ευτυχισμένα...
Οι «Αναστάσεις» απλώνονται σε μια έκταση 1000τμ. Οι μεγεθυμένες ασπρόμαυρες φωτογραφίες αστικών οικογενειών της κοινωνίας Ελλήνων και Τούρκων πραγματοποιούν, με τη βοήθεια ζωγραφικών παρεμβάσεων και βίντεο προβολής, «μια ανάσταση νεκρών».
Θεωρώ, λοιπόν, πως αξίζει να επισκεφθεί κανείς την έκθεση, μια έκθεση που πέρα από το εικαστικό της ενδιαφέρον, αντικατοπτρίζει τους προβληματισμούς του καλλιτέχνη: κοινωνικούς, ηθικούς, προσωπικούς, «ελληνικούς» και προβληματίζει έτσι και το θεατή, τον βάζει να σκεφτεί.
Αυτός δεν είναι τελικά κι ο στόχος της τέχνης...;
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Κείμενα πρόσκλησης και κείμενα έκθεσης
- Συνέντευξη του Κ.Τσόκλη στους Θ.Βαμβακάρη και Τ. Γιαννούτσο στις «ΕΙΚΟΝΕΣ»
- Άρθρο της Κ.Λυμπεροπούλου στο «ΒΗΜΑ»
- Ιστοσελίδα Μουσείου Φρυσίρα
- Ιστοσελίδα Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης
- Ιστοσελίδα news in.gr
- Ιστοσελίδα gallery kapsioti.gr
- Ιστοσελίδα Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β&Μ ΘΕΟΧΑΡΑΚΗ
- Προσωπικές σκέψεις και συμπεράσματα