Εκτύπωση αυτής της σελίδας
Τετάρτη, 25 Μαρτίου 2009 18:38

Ροκοκό

Γράφτηκε από την 
Μπερνάρντο Βιττόνε Μπερνάρντο Βιττόνε

Στο διάστημα μεταξύ του τέλους του Μπαρόκ και της αρχής των νεοκλασικών ιδεών, αναπτύχθηκε στην Γαλλία και διαδόθηκε στην Ευρώπη μια μορφή τέχνης με διεθνή χαρακτήρα, που μολονότι συνδεδεμένη με το Μπαρόκ, σήμανε κατά κάποιον τρόπο το τέλος του Μπαρόκ. Ο όρος Ροκοκό προήλθε από τη λέξη rocaille, που τον 18ο αιώνα σήμαινε μοτίβα εμπνευσμένα από κοχύλια ή βράχους και χρησιμοποιήθηκε πρώτα με έννοια περιφρονητική. Μόνο στο τέλους του 19ου αιώνα απέκτησε την σημασία του συγκεκριμένου στυλ. Το Ροκοκό είναι το γοητευτικό καλλιτεχνικό κίνημα, όπου οι ποιότητές του πρέπει να αναζητηθούν προς την πλευρά της φαντασίας, του πνεύματος, της κομψότητας, της ευαισθησίας και της άνεσης. Η τέχνη του Ροκοκό, για πολλούς, καθρεπτίζει το γούστο της γαλλικής αριστοκρατίας. Τη μόδα, δηλαδή, των απαλών χρωμάτων και της λεπτής διακόσμησης.

Δεν είναι ορθό να περιορίζεται το Ροκοκό μόνο στην διακόσμηση, παρόλο που της έδωσε νέα πνοή και την έκανε πιο λεπτή και ευχάριστη με την χρήση φυσικών διακοσμητικών στοιχείων, όπως τα άνθη και τα φύλλα. Παρόλο που είχε εφαρμοστή στην αρχιτεκτονική, στη ζωγραφική και στη γλυπτική, δεν θεωρήθηκε κατάλληλο για ορισμένα κτίρια δημόσια ή θρησκευτικά. Αντίθετα, τόσο στη Γαλλία όσο και στο εξωτερικό, είχε μεγάλη διάδοση στη διακόσμηση των ιδιωτικών κατοικιών, ιδιαίτερα των εσωτερικών χώρων και συνέβαλε στη δημιουργία νέων σχέσεων μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής διακοσμήσεως.

battw1
Αντουάν Βαττώ

 

Η διάδοση του Ροκοκό στη διακοσμητική διευκολύνθηκε από τη μεγάλη κυκλοφορία των χαρακτικών έργων με διάφορα κοσμήματα, που εκδίδονταν στις κυριότερες ευρωπαϊκές πόλεις και ενέπνεαν τους τεχνίτες όλων των χωρών. Πολύ γνωστά ήταν τα χαρακτικά του Μεσσονιέ. Αυτό έδωσε ενότητα στη διακοσμητική και στις σχετικές αντιλήψεις, αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε και ένα χάσμα μεταξύ αρχιτεκτονικής και στολισμού, αφού συχνά το κόσμημα απλώς τοποθετείτε επάνω σε έναν οποιοδήποτε τοίχο χωρίς να έχει οργανική σχέση μαζί του.
Στην αρχιτεκτονική, το Ροκοκό προτιμά από την κίνηση των όγκων και των μαζών την λεπτή κίνηση των γραμμών. Οι λείες επιφάνειες ζωντανεύουν με λεπτά ανάγλυφα χωρίσματα, που πλαισιώνουν συχνά πίνακες ή καθρέπτες. Η σημασία που δίνει το Ροκοκό στο καθαρό φως και όχι στις φωτοσκιάσεις, οδηγεί στην προτίμηση για τους λεπτούς αλλά φωτεινούς τόνους παστέλ, για τα γυαλιστερά υλικά, εκτός από τα μέταλλα και τις πολύτιμες πέτρες, για λάκκες, καθρέπτες και μετάξια, που αντανακλούν το φως.
Επαναστατικό χαρακτηριστικό του, είναι, ότι ανέδειξε σε όλους τους τομείς τα είδη που θεωρούντο δευτερεύοντα. Έτσι, η επιπλοποιία αποκτά αξία λεπτής τέχνης και στη ζωγραφική το σχεδίασμα γίνεται αυτόνομη καλλιτεχνική μορφή. Το παστέλ αντιπροσωπεύεται από καλλιτέχνες όπως, ο Γάλλος Μωρίς Καντέν ντε λα Τούρ και η Βενετσιάνα Ροζάλμπα Καρριέρα, που δημιουργούν προσωπογραφίες με αξιόλογη ψυχολογική διείσδυση. Το σκίτσο, βρίσκει τη φυσική του έκφραση, στην αίσθηση του αβέβαιου και του παράξενου, που χαρακτηρίζει το Ροκοκό. Την εποχή αυτή χρησιμοποιείται για πρώτη φορά και η πορσελάνη.

 

bofran
Ζερμαίν Μποφράν

 

Το Ροκοκό διαδόθηκε από την Γαλλία σε όλη την Ευρώπη. Σε ορισμένες χώρες αναπτύχθηκε όμως μια τοπική τέχνη, ανεξάρτητη από την άμεση γαλλική επίδραση, με μορφές όμως όχι απομακρυσμένες από το Ροκοκό, όπως, ο νεογοτθικός ρυθμός στην Αγγλία και το στυλ πλατερέσκο στην Ισπανία. Στη Γαλλία το καθαυτό Ροκοκό, αναπτύχθηκε από το 1730 ως το 1745, πολλά στοιχεία του όμως βρίσκονται στην προηγούμενη περίοδο της αντιβασιλείας, έτσι ώστε πολλοί συμπεριλαμβάνουν αυτή την εποχή στο Ροκοκό.
Κυριότεροι καλλιτέχνες και έργα Ροκοκό είναι, στη Γαλλία ο Ζυστέν Ωρέλ Μεσσονιέ (1695-1750), ο Νικολά Πινώ (1684-1754) που διέδωσε το νέο στυλ στη Ρωσία, όπου παρέμεινε από το 1716 ως το 1726 και κατασκεύασε τον περίφημο προθάλαμο του μεγάρου Ματινιόν (1731). Σε στυλ Ροκοκό είναι επίσης διακοσμημένο το ωοειδές σαλόνι του μεγάρου Σουμπίς του Ζερμαίν Μποφράν (1667-1754).

 

battw
Αντουάν Βαττώ

 

Χαρακτηριστικότερος εκπρόσωπος του Ροκοκό στη ζωγραφική είναι ο Antoine Watteau (Αντουάν Βαττώ), (1684-1721). Ο Βαττώ προέρχεται από ένα τμήμα της Φλάνδρας, που η Γαλλία το είχε κατακτήσει λίγα χρόνια πριν από την γέννησή του και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου πέθανε στα τριάντα επτά του χρόνια. Εκτελούσε πλήθος ελαιογραφιών και θαυμάσιων σχεδίων μελετώντας τα τοπία εκ του φυσικού. Σχεδίαζε εσωτερικές διακοσμήσεις για τους πύργους των ευγενών και αργότερα άρχισε να ζωγραφίζει τα δικά του οράματα, μιας ζωής χωρίς δυσκολίες και καθημερινές ανάγκες, μιας ζωής ονειρικής με χαρούμενες εκδρομές σε άλση παραμυθένια. Το 1712 εκμεταλλεύεται τις αξίες του φωτός, μετατρέποντας τα τοπία σε λυρικούς χώρους, κατοικημένους από μορφές ελαφρές και λεπτά χρωματισμένες, που περιορίζονται, όμως ακόμα μέσα σε μια γενική διακοσμητική πλαισίωση του πίνακα. Οι γυναίκες είναι όμορφες, τα ζευγάρια ερωτευμένα και τα ρούχα είναι μεταξωτά. Τα έργα του είναι πλημμυρισμένα από μια γλυκιά και μελαγχολική ηρεμία. Μια τέχνη που φαίνεται εξεζητημένη και φτιαχτή.

 

bouse1
Φρανσουά Μπουσέ

 

Ο πλησιέστερος ζωγράφος στο Ροκοκό, ήταν ο Francois Boucher (Φρανσουά Μπουσέ) (Παρίσι 1703-1770), που κατασκεύασε και πολλά προσχέδια για χαλιά. Ο Γάλλος ζωγράφος και χαράκτης Μπουσέ, κατασκεύασε πολλά χαρακτικά, τα οποία ήταν αντίγραφα από έργα του Βαττώ. Ασχολήθηκε με όλα τα είδη της ζωγραφικής, αλλά ήταν ασυναγώνιστος στην ερωτική εικονογραφία και έδωσε στα θέματα της μυθολογίας και των Ερωτικών γιορτών του Βαττώ, ένα λεπτό, διακοσμητικό χαρακτήρα. Η ρευστή και ασύγκριτα λεπτή, αλλά ταυτόχρονα νευρώδης και δηκτική, μελωδική τέχνη του, αποτελεί σημαντικό βήμα προς τις μοντέρνες αισθητικές αντιλήψεις.

 

fragonar
Ζαν Ονορέ Φραγκονάρ

 

Ένας ακόμη, Γάλλος ζωγράφος που είχε επηρεαστεί από την εποχή του Ροκοκό είναι, ο Jean Honore Fragonard (Ζαν Ονορέ Φραγκονάρ) (Γκρας 1732-Παρίσι 1806). Ο Φραγκονάρ έκανε πιο εντυπωσιακό και τολμηρό το κομψό είδος των ερωτικών σκηνών που είχε επιβληθεί με τον Βαττώ. Η ζωγραφική του τροφοδοτείτε από διαφορετικές πηγές, από τον Μπουσέ, ο οποίος ήταν από τους πρώτους δασκάλους του, αλλά και από τους Ιταλούς διακοσμητές του Μπαρόκ και τους Φλαμανδούς και Ολλανδούς ζωγράφους του 17ου αιώνα.

 

balbassori
Γκαμπριέλε Βαλβασσόρι

 

Στην Ιταλία, οι αντιπροσωπευτικότεροι αρχιτέκτονες ήταν, ο Γιουβάρρα και ο Bernardo Vittone (Μπερνάρντο Βιττόνε) (Τουρίνο 1707-1770) στο Πιεμόντε και ο Gabriele Valvassori (Γκαμπριέλε Βαλβασσόρι) (1683-1761), στη Ρώμη. Ο Βαλβασσόρι μελέτησε την πρόσοψη του μεγάρου Ντόρια-Παμφίλι στη Βία ντελ Κόρσο, το 1730, που του είχε εμπιστευθεί η οικογένεια Παμφίλι της Ρώμης. Ο Βιττόνε χαρακτηρίζεται από μια βαθιά αίσθηση των αναλογιών και το στυλ του είναι πλούσιο σε στατικά και προοπτικά ευρήματα, που δίνουν μια καινούρια χάρη στις καμπυλόγραμμες κατατομές.
Στην Αυστρία και στην Γερμανία, αν και σε πολλούς πύργους επικρατεί ακόμα το επιβλητικό Μπαρόκ, στα εσωτερικά επιζητείται το Ροκοκό. Ένα ιδιόμορφο Ροκοκό αναπτύχθηκε στη Βαυαρία από τον Φρανσουά ντε Κυβιλλιέ (1695-1768), τα γνωστότερα έργα του οποίου, είναι το σαλόνι των ανακτόρων του Μονάχου (1737) και το Αμαλίεμπουργκ. Στη Βαυαρία, επικράτησε μια γλυπτική και μια θρησκευτική αρχιτεκτονική Ροκοκό. Χαρακτηριστικές εκκλησίες Ροκοκό είναι, του Σταινχάουζεν (1727-33) και του Βίς στην Άνω Βαυαρία (1746-54), έργα του Ντομίνικους Τσίμμερμανν (1685-1766).

 

 

 

Βιβλιογραφία:

 

E.H. Gombrich, 1998, «Το χρονικό της Τέχνης», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
Κατερίνα Ρουμπέκα

Eιμαι απόφοιτος της Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ απο το 2006 ενώ παράλληλα απέκτησα και τον τίτλο του τεχνικού συντήρησης έργων ζωγραφικής απο δημόσιο ΙΕΚ. Από το 1996 έχω λάβει μέρος σε πολυάριθμες ομαδικές εκθέσεις ενώ σε μια εξ αυτών απέσπασα και βραβείο. Πιο πρόσφατη έντονη δημιουργική εμπειρία, τα καθήκοντα μου ώς βοηθός σκηνοθέτη σε ταινία μικρού μήκους που φτιάχτηκε απο το artspot.gr